ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ: ਸਿਦਕ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਅਮਰ ਗਾਥਾ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਗਾਥਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਅਕਹਿ ਤਸ਼ੱਦਦ ਸਹਿੰਦਿਆਂ ਸਿਦਕ ਨਹੀਂ ਹਾਰਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala:
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala, ਜੋ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਂਬਰ ਸਨ, ਦਾ ਜਨਮ 23 ਜੁਲਾਈ 1958 ਨੂੰ ਫੌਜ ਦੇ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਸਰਦਾਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਰਸਿਨ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਕੁਆਰਟਰ ਝਾਂਸੀ, ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਰਦਾਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਬਹੁਤ ਗੂੜ੍ਹਾ ਸੀ।
ਸਰਦਾਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨਿਤਨੇਮ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਰਸਿਨ ਕੌਰ ਵੀ ਪੰਜ ਗ੍ਰੰਥੀ ਨਿਤਨੇਮ ਦੀ ਰੀਤ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲੀ। ਜਦੋਂ ਸਰਦਾਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪਿੰਡ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਸਨ: ਬੀਬੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਕੌਰ, ਬੀਬੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਹਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੱਖ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸੀ।
ਸੰਨ 1966 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਹਰੀਹਰ ਝੋਕ ਵਿਖੇ ਕਥਾ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਆਏ, ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਪਰਸਿਨ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਨੂੰ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਮੋੜ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਇੱਥੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ।
ਉਸੇ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਮੋਹਰੇ ਵਾਲਾ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਭਾਈ ਮੋਖਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਉਣ ਲਈ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਲਗਭਗ 8 ਸਾਲ ਸੀ, ਕੇਸਰੀ ਦਸਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਫੇਦ ਕੱਛੇਰੇ ਪਹਿਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਬੱਚੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨਗੇ।”
ਇਸ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਮਾਤਾ ਪਰਸਿਨ ਕੌਰ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਭੇਜਣ। ਦੋਵਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਸੰਤ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਸਿਰ ਮੱਥੇ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।
ਸੰਨ 1968 ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਜਥੇ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਆਏ ਅਤੇ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਨੂੰ ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ ਲੈ ਗਏ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਮੋਖਮ ਸਿੰਘ ਵੀ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਦੋਵਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਤੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੰਥਿਆ ਸਿੱਖੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮਕਸਦ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੰਥਿਆ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਸਕਣ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਜੋਤ ਸਦਾ ਜਗਦੀ ਰਹੀ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
16 ਜਨਵਰੀ 1973 ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਘਰ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆ ਗਈ। ਇਸ ਦੁਖਦਾਈ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਦੇ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਤੁਰੰਤ ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ।
ਇਸ ਸਮਰਪਣ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੀਬੀ ਹਬਰਾਂਸ ਕੌਰ ਨਾਲ ਕਰਵਾਇਆ, ਜੋ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਇਸ ਧੰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁੱਤਰ, ਭਾਈ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਦੋ ਧੀਆਂ, ਬੀਬੀ ਗੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ।
ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ, ਨਾਂਦੇੜ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਲੈ ਗਏ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਛੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ 105 ਜਪੁ ਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੌਂਪੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ, ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala, ਭਾਈ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ, ਭਾਈ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਭਿਆਸੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨੀ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਾਨੂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਮਾਤਾ ਪਰਸਿਨ ਕੌਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਘਟਨਾ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ, “ਇੱਕ ਰਾਤ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ ਸੌਂ ਰਹੇ ਸਨ, ਮੈਂ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਮੈਂ ਸੌਂ ਗਿਆ, ਪਰ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 110 ਜਪੁ ਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਉਸ ਰਾਤ ਉਹ ਡੂੰਘੀ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਸਨ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ।
ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, ‘ਹਾਂ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ, ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਕਿਉਂ ਹਨ, ਤੁਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੇਨਤੀ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹੋ?’ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, ‘ਮਾਤਾ ਜੀ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇਣ ਲਈ ਕਹੋ।’ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਅਰਜ਼ ਕੀਤੀ, ‘ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਸ਼ਨ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਹ ਸਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿਓ।’ ਉਸ ਰਾਤ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਲਾਲ ਹੋ ਗਿਆ।
ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, ‘ਗੁਰੂ ਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿਓ।’ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ, ‘ਪੁੱਤਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ, ਤੂੰ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦਾ ਜਰਨੈਲ ਬਣੇਂਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰੇਂਗਾ।
ਤੈਨੂੰ ਅਜੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣਾ ਹੈ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਡਰੇਗਾ। ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਤੇਰੀ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰ, ਤੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਜੀਵੇਂਗਾ ਅਤੇ ਮਰੇਂਗਾ।’
ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਜੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਮੈਨੂੰ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਸੰਤ ਜੀ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲਿਆ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦਰਸ਼ਨ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ। ਸੰਤ ਜੀ ਗੁੱਸੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਮੈਂ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸਮਝਾਈ।” ਇਹ ਘਟਨਾ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਹਿਰੀ ਛਾਪ ਛੱਡ ਗਈ।
ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
16 ਅਗਸਤ 1977 ਨੂੰ ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਦੁਖਦ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਟਕਸਾਲ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ ਲਿਜਾਇਆ। ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ 45 ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਜਥੇਦਾਰ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ।
ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਰਕਧਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਨਰਕਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁਖੀ ਗੁਰਬਚਨਾ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਆਗੂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ, ਗੁਰਬਚਨਾ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ। ਅਖੰਡ ਕੀਰਤਨੀ ਜਥੇ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਸਹਿਣ ਨਾ ਕੀਤਾ।
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ‘ਤੇ, ਭਾਈ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1978 ਨੂੰ, ਨਰਕਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਸ ਕਤਲੇਆਮ ਵਿੱਚ 13 ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸਨ, ਅਤੇ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਘਾਅ ਛੱਡਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜੋ ਸਿੱਖ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਗੇ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਾਂਗਾ।” ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜ਼ਫਰਨਾਮੇ ਦੀ ਇਸ ਤੁਕ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ:
ਚੁਕਾਰਅਜ਼ਹਮਹਹੀਲਤੇਦਰਗੁਜ਼ਸ਼ਤ॥ ਹਲਾਲਅਸਤਬੁਰਦਨਬਸ਼ਮਸ਼ੀਰਦਸਤ॥
ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਗੁਰਬਚਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਪਰਤਾਪ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਾਰਾਇਣ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਖੌਫ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਇਸ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਖਿਲਾਫ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪਿੰਡ ਕਮਲਾ ਬੋਂਦਲਾ ਦਾ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਬਲਰਾਮ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਭੜਕਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬੰਡਾਲਾ ਨੇ ਇਸ ਨਫਰਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ, ਜਦੋਂ ਬਲਰਾਮ ਆਪਣੇ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬੰਡਾਲਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੰਬਲ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰ ਲੁਕਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਬਲਰਾਮ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ “ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ” ਦਾ ਜੈਕਾਰਾ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਭੀੜ ਵਿੱਚੋਂ “ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ” ਦੀ ਗੂੰਜ ਉੱਠੀ।
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ, 2-3 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਲਰਾਮ ਨੂੰ ਗਰਦਨ ਤੋਂ ਪਕੜ ਕੇ ਮਾਈਕ ਖੋਹ ਲਿਆ। ਬਲਰਾਮ ਡਰ ਨਾਲ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਸਾਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਗਈ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ, ਪਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਬਲਰਾਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਘ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਏ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਿੱਧੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ।
ਸਿੱਖ ਮਾਣ ਦੀ ਰਾਖੀ
ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾਏ। ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ: ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala, ਭਾਈ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਰੀਹਰ ਝੋਕ, ਭਾਈ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਮੰਡ, ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬੰਡਾਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰੀਫਕੇ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਪੰਜ ਸਿੰਘ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ 1500 ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਗੁੰਡੇ ਸਨ।
ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ, ਉਹ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਪਸ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਚਲੇ ਗਏ। ਮਈ 1984 ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਜੂਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕਣ।
ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ, ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਨੋਚਾਹਲ, ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ 37 ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਹਮਲਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪਾਈ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨਾ
ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡੀ ਬਲੋਚਾਂ ਵਿਖੇ ਜਥੇਦਾਰ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮੋਖਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬੰਡਾਲਾ, ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala, ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵੰਡਣ ਲਈ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸੌਂਪੀਆਂ ਗਈਆਂ:
- ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ: ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ।
- ਭਾਈ ਮੋਖਮ ਸਿੰਘ: ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ।
- ਭਾਈ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਮਸਤ ਅਤੇ ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਚੋਲਾ: ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਗਾ ਕੇ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਭਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ।
- ਭਾਈ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ: ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀ ਸੇਵਾ।
ਸਾਰੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਨਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰ, ਬਾਬਾ ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ, 26 ਜਨਵਰੀ 1986 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਸੱਦਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖੂਨੀ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੁੜ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।
ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿੱਠੂਆਂ (ਟੋਹੜਾ, ਬਾਦਲ, ਬਰਨਾਲਾ) ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ 26 ਜਨਵਰੀ 1986 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ।
26 ਜਨਵਰੀ 1986 ਦਾ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ
ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੰਜ ਮੈਂਬਰੀ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪੰਜ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ:
- ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋਚਾਹਲ
- ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ (Gurdev Singh Usmanwala)
- ਗਿਆਨੀ ਅਰੂੜ ਸਿੰਘ ਡੁੱਲਾ
- ਭਾਈ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ
- ਭਾਈ ਵੱਸਣ ਸਿੰਘ ਜ਼ਫ਼ਰਵਾਲ
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਗੂੰਜ
29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ, ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਪੰਜਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਰਕਰਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਫ਼ਤਰ ਤੋਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਰੇ ਪੰਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੋਟੀ ਦੇ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘ ਭੇਸ ਬਦਲ ਕੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕਜੁੱਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ (KCF) ਵਰਗੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ।
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala, ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ ਦੇ ਨਾਲ KCF ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਚਾਲਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਰਜੁਨ ਦਾਸ, ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਵੈਦਿਆ, ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਤਾਕਤ ਮਿਲੀ।
ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ, ਅਸਹਿ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਜੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸਿੱਖੀ ਆਚਰਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਸਨ। ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। 1984 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਉਹ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਗਏ, ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। Gurdev Singh Usmanwala ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਪੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਨਕੋਦਰ ਤੋਂ ਜਲੰਧਰ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਨਕੋਦਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਗਲਤ ਦੱਸਿਆ, ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪੰਥਕ ਗੱਦਾਰ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੂੰ ਲੈ ਆਈ, ਜਿਸਨੇ Gurdev Singh Usmanwala ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰ ਲਈ।
ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਰੂਪ
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਜੂਲੀਓ ਫਰਾਂਸਿਸ ਰਿਬੇਰੋ ਸਮੇਤ ਚਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ।
ਪੁਲਿਸ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਮੈਂਬਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋਚਾਹਲ, ਜਨਰਲ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਵਾਉਣ ਅਤੇ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਰਿਬੇਰੋ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲਚ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਛੱਡ ਦਿਓ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਓ। ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕਰਾਂਗੇ।”
ਪਰ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਅਸੀਂ ਗੱਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦ ਘਰ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ। ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਤ ਜਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਾਂਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਓ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪੰਥਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਾਂਗੇ।”
ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਅਤੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦੀ
ਇਹ ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਰਿਬੇਰੋ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਲਾਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਗਰਮ ਲੋਹੇ ਨਾਲ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਛਾਤੀ ਸਾੜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪਲਾਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਹੁੰ ਖਿੱਚ ਲਏ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਫਿਰ ਵੀ ਨਾ ਡੋਲੇ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੱਕੜ ਦੇ ਗੋਦਾਮ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੱਲਾਂ ਠੋਕ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਅਸਹਿ ਪੀੜਾ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਜ਼ਾਲਮ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗ ਕੱਟਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਮੋਢੇ ਤੋਂ ਵੱਢੀ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ: ਨਾਓਇਮਰਹਿਨਠਾਗੇਜਾਹਿ॥ ਜਿਨਕੈਰਾਮੁਵਸੈਮਨਮਾਹਿ॥
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਲੋਕ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ, ਜਿਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਬੰਦ-ਬੰਦ ਕਟਵਾ ਕੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਨਿਭਾਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅੱਗੇ ਝੁਕਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਝੂਠਾ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਾ
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਝੂਠੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। 6 ਅਕਤੂਬਰ 1987 ਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ‘ਤੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਚੱਲੀਆਂ ਕਿ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਖਤਰਨਾਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਵਾਸੀ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਹਿਮੋਵਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 8 ਅਕਤੂਬਰ 1987 ਦੇ ‘ਅਜੀਤ’ ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਵੀ ਇਹੀ ਖ਼ਬਰ ਛਾਪੀ। ਰਿਬੇਰੋ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪੰਜ ਅਸਲ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ 7 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਭਾਈ ਮਹਿਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਲੇ ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ। ਕਈ ਥਾਣਿਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਨੇ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਫੋਟੋ ਦਿਖਾਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਹੀ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਅੰਤਿਮ ਸਬਦ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ, ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਡੋਲ ਗੁਰਸਿੱਖ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ‘ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਗ ਕਟਵਾ ਲਏ ਪਰ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਨਹੀਂ ਹਾਰਿਆ।
ਜੇਕਰ ਉਸ ਦਿਨ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਸਾਹਿਬ ਭਾਰਤੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਜਾਂਦੇ, ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਚੋਟੀ ਦੇ ਆਗੂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਇਸ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੇਗੀ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗਾ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ‘ਦੀਪਾ ਹੇਰਾਂ ਵਾਲਾ’ Shaheed Bhai Gurdeep Singh Deepa Heranwala (1967–1992)
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ?
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜ-ਮੈਂਬਰੀ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ।
2. ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਦਾ ਕੀ ਸਥਾਨ ਸੀ?
ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ 26 ਜਨਵਰੀ 1986 ਦੇ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪੰਜ-ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਇਸਦੇ ਪੰਜ ਬਾਨੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਹੀ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
3. ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਇੱਕ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਅਕਹਿ ਅਤੇ ਅਸਹਿ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਭੇਦ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਝੂਠਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
4. ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੀ?
ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਟਕਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਹਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹੇ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
5. ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕੀਤਾ?
ਜੂਨ 1984 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ Gurdev Singh Usmanwala ਨੇ ਹੋਰ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਐਲਾਨ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਮਿਲੀ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
✍️ About the Author – Kulbir Singh
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#ShaheedGurdevSingh #Usmanwala #SikhHistory #KhalistanMovement #DamdamiTaksal #NeverForget1984 #SikhMartyr
