ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ: ਇੱਕ ਅਣਥੱਕ ਯੋਧਾ ਜਿਸ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾਈ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ।
Gurmukh Singh Nagoke: ਇੱਕ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜੰਜੀਰਾਂ ਤੋੜਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਨਾਮ ਹੈ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke, ਜਿਸ ਨੇ ਖਾਲਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਹਾਈਆਂ। ਇਹ ਲੇਖ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੱਕ ਦੀ ਪੂਰੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦਾ ਜਨਮ 27 ਮਈ 1964 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨਾਗੋਕੇ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਵਰਨ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਭਲਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਸਨ। ਨਾਗੋਏ ਦੀ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਖਾਡਕੂ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ – ਬੀਬੀ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ, ਬੀਬੀ ਰਣਧੀਰ ਕੌਰ, ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ – ਅਤੇ ਦੋ ਭਰਾ – ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਪਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬਚਪਨ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ 10ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੀ। 1981 ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਟੋਂਗ ਦੀ ਬੀਬੀ ਜਤਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਆਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਗੀ-ਸਾਥੀ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਸਮਾਨ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਚਲਾਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਦਾ ਪਰ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਲਗਨ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਿਆਦ ਸਧਾਰਨ ਜਾਪਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਉਸ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੀ ਜੋ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਰਾਹ ਵੱਲ ਲਿਜਾਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਏ।
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਿੰਦਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੋੜ ਉਦੋਂ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ ਉੱਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਅੱਗ ਜਗਾਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਜਥੇ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਆ ਗਏ। ਉਹ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਵੇਰੇ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਬੱਸ ਫੜ ਕੇ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਦੁਕਾਨ ਸੰਭਾਲਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਦਿਨਚਰਚਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਅਟੁੱਟ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।
ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਅਸਲ ਅਰਥਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਝ ਲਿਆ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਸਿਰਫ਼ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜੋ ਹੱਕ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਜੋਸ਼ ਭਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦਾ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ 2 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਛੱਡਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਿਨ ਲੜਾਈ ਲੜ ਸਕਣ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਹੁਕਮ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ।
ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ, ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਔਖਾ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਭਾਰਤ ਆਏ, ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਉੱਤੇ ਕਈ ਮਾਮਲੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ 14 ਮਹੀਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ, ਅਤੇ ਉਹ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਾਬਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਰਿਹਾ ਹੋ ਗਏ। ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਫੀਲਡ ਅਫਸਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਜੀਉਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
ਪੁਲਿਸ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਲਾਂਟ ਤੇ ਆ ਕੇ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣੀ ਪਈ। ਇਸ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਅਨਿਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਉਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ, ਜੋ ਅਜੇ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਖਾਲਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ
ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ, ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਨੇ ਖਾਲਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ (ਕੇਸੀਐਫ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਅਤੇ ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਵੜ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਥ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਾਸੂਮ ਕਤਲਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ, ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ (1988) ਦੇ ਸਮੇਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਵੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਨਾਲ ਗੱਦਾਰੀ ਕੀਤੀ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੰਘਣੀ, ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ, ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਜੋੜਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਤਾਕਤ ਬਣਿਆ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਉਸ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਵਿਅਕਤੀ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਉਹ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਯੋਧੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।
ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਦੁੱਖ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਈ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਜੇ ਉਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਫੜ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਠਿਕਾਣੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਪਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਣ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਸਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਸਰਦਾਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਉੱਤੇ ਪਿਆ। ਉਹ ਇਸ ਬੇਅੰਤ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਸਵਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ।
ਇਹ ਘਟਨਾ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਸਦਮਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇਸ ਦੁੱਖ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਰਾਹ ਤੇ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।
ਆਖਰੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਘਟਨਾ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1992 ਨੂੰ ਸਮਰਾਲਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਵਾਪਰੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 3 ਅਕਤੂਬਰ 1992 ਨੂੰ ਖੰਨਾ ਦੇ ਅਖਬਾਰ ‘ਅਜੀਤ’ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਬਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਬਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਡੀਐਸਪੀ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੁਲਿਸ ਫੋਰਸ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਸਮਰਾਲਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਸਨ। ਸਵੇਰੇ 3:45 ਵਜੇ, ਸਮਰਾਲਾ ਦਿਸ਼ਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਕੂਟਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੇ ਦੋ ਪੁਰਸ਼, ਇੱਕ ਔਰਤ ਅਤੇ ਇੱਕ 7-8 ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸਵਾਰ ਸਨ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਰੁਕਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਸਕੂਟਰ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖਾਲੀ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਕਮਰੇ ਵੱਲ ਵਧੀ, ਤਾਂ ਏਕੇ-47 ਅਤੇ ਰਿਵਾਲਵਰ ਨਾਲ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਡੇਢ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ।
ਜਦੋਂ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਅੰਦਰ ਗਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਪੁਰਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ, ਕਮਰੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਔਰਤ ਸਿੱਖ ਦੀ ਲਾਸ਼, ਅਤੇ ਇੱਕ 7-8 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬੱਚੀ, ਜੋ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਬਚ ਗਈ ਸੀ, ਨੂੰ ਲੱਭਿਆ। ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਏਕੇ-47 ਦੋ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਰਿਵਾਲਵਰ, ਅਣਗਿਣਤ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ 35 ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਡਿਟੋਨੇਟਰ ਵੀ ਮਿਲੇ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਉਰਫ਼ ਭਾਈ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਜਤਿੰਦਰ ਕੌਰ ਉਰਫ਼ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਟਰ ਦਾ ਨੰਬਰ PB11 597 ਸੀ, ਅਤੇ ਖਾਲਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਲੈਟਰ ਪੈਡ ਵੀ ਲੱਭੇ ਗਏ।
ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਸੱਚਾਈ
ਪਰ ਇਹ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਬਿਆਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਝੂਠਾ ਕਿੱਸਾ ਸੀ। ਅਸਲ ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੰਘ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਵਿਕ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਕੈਟ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਬਲੈਕ ਕੈਟ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਸਮਰਾਲਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਮਿਲਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸਕੂਟਰ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke, ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੱਚੀ ਸਨ – ਦੂਜਾ ਕੋਈ ਪੁਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਰੁਕਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਲੈਕ ਕੈਟ ਨੂੰ ਵੇਖ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਮਝ ਗਏ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਹੈ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਕੂਟਰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਜੈਕਾਰੇ ਨਾਲ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਈ-ਨਾਈਡ ਕੈਪਸੂਲ ਖਾ ਲਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲ ਦੌੜੀ ਅਤੇ ਕੈਪਸੂਲ ਕੱਢਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ – ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੈਪਸੂਲ ਨਿਗਲ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗੇ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਵਰਤੇਗੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੇਵੇਗੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਅਕਸਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ ਉਥੇ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵਸੇ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਰੰਗ ਦੇਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿੰਨ੍ਹਿਆ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਲੱਗੇ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਅਸਲ ਜੰਗ ਸੀ।
ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਦੋਸ਼
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਈ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ:
- ਮੰਤਰੀ ਮੰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟਾ ਦਾ ਬੰਬ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼।
- ਭਾਜਪਾ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਬੰਬ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼।
- ਅਲਹੂਵਾਲ ਵਿੱਚ 3 ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਕਤਲ।
- ਵਾਡਿੰਗ ਸੁਭਾ ਵਿੱਚ 3 ਕਤਲ।
- ਚਾਕ-ਕਰੇ ਖਾਨ ਵਿੱਚ 2 ਕਤਲ।
- ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ 3 ਬੀਐਸਐਫ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਕਤਲ।
- ਬ੍ਰਿਜਪੁਸ਼ਨ ਮਹਿਰਾ ਦਾ ਕਤਲ।
- ਮਜੀਠਾ ਵਿੱਚ 3 ਕਤਲ।
- ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕਾ।
- ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੀਆਰਪੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦਾ ਕਤਲ।
- ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਦੀ ਲੁੱਟ, ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਤੋੜਫੋੜ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਬੰਦੂਕਾਂ ਅਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਲੈ ਲਈਆਂ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਤਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਦੋਸ਼ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸਨ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਯੋਧੇ ਸਨ ਜਿਸ ਨੇ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ।
ਵਿਰਾਸਤ
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 7-8 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬੱਚੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰਹੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਨੇ ਸਰਪੰਚ ਅਤੇ ਕਈ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਛੁਡਾਇਆ। ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਬੱਚੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਇੱਕ ਜੀਉਂਦੀ ਯਾਦ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਅਮਰ ਰੱਖਿਆ।
ਭਾਈ Gurmukh Singh Nagoke ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਨਿਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਲਈ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਅਤੇ ਹੱਕ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਕਦੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ, ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਦੇਣੀ ਪਵੇ।
ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅਧਿਆਇ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾ ਕੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ਤੇ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣਾ ਹਰ ਸਿੱਖ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲੇ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਰਾਜਸਥਾਨੀ Shaheed Bhai Gurjant Singh Rajasthani (1958–1992)
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਦਾ ਜਨਮ 27 ਮਈ 1964 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨਾਗੋਕੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ?
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 1981 ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਟੋਂਗ ਦੀ ਬੀਬੀ ਜਤਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੀਬੀ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਸ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ?
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਖਾਲਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1992 ਨੂੰ ਸਮਰਾਲਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਹੋਈ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਖੁਦ ਸਾਈ-ਨਾਈਡ ਕੈਪਸੂਲ ਖਾ ਲਿਆ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੱਚੀ ਦਾ ਕੀ ਹੋਇਆ?
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੱਚੀ, ਜੋ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਬਚ ਗਈ ਸੀ, ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
✍️ About the Author – Kulbir Singh
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#SikhHistory #ShaheedLegacy #PunjabHero #KhalistanMovement #FreedomFighter #MartyrStory #TrueWarrior
