ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ‘ਪਾਰਾ’ (1967–1988)
ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Para (1967–1988) ਨੇ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਜਾਨ ਵਾਰ ਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਨਾਂ ਕਮਾਇਆ।
ਭੂਮਿਕਾ: ਪੱਛਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਉੱਠੀ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਚੱਲੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੌਮ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਾਂ ਉਹਨਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲਾਲਾਂ ਦੇ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੁੱਖ-ਅਰਾਮ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜਾਮ ਪੀਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੌਮ ਦਾ ਦਰਦ ਭਾਵੇਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿੱਖ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ਵੱਲ ਮੋੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦਣ ਵਾਲੇ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚ:….
- ਭਾਈ Harjinder Singh Para, ਭਾਈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਵੀ, ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਭਾਈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿੰਦਰ, ਭਾਈ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੂਨਰ ਅਤੇ ਭਾਈ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੂਨਰ
ਇਨਾ ਸਿੰਘਾ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਇਹ ਲੇਖ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ: ਭਾਈ Harjinder Singh Para
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ
ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਦਾ ਜਨਮ 7 ਅਗਸਤ, 1967 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਮੋਗਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਖਰਾਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਖਿੱਚ ਸੀ।
ਜਿੱਥੇ ਆਮ ਬੱਚੇ ਖੇਡਾਂ-ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲ ਪਰਚਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਨੂੰ ਖਿਡੌਣਾ ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਬੱਬੀ’ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੋਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਕੀਤਾ।
ਯਕੀਨਨ, ਉਸ ਪੈਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਰੂਪ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਕੈਨੇਡਾ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ
2 ਜੁਲਾਈ, 1982 ਦਾ ਦਿਨ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋੜ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਇਹ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਿਸਮ-ਜਾਨ ਵਰਗੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਕੇ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ, ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਜੂਹਾਂ ਅਤੇ ਮੋਗੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਸਰਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕੈਲਗਰੀ ਦੇ ਅਣਜਾਣੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆ ਵਸਿਆ।
ਉਸ ਵਕਤ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੋਗਾ ਵਿੱਚ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ‘ਤੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਲਈ, ਜਿਸਦੀ ਦੁਨੀਆ ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ, ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਯਾਰਾਂ-ਬੇਲੀਆਂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਲਈ ਇੱਕਦਮ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼, ਨਵੀਂ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਕੈਲਗਰੀ ਤੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਨਵੇਂ ਸਕੂਲ, ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮਾਧਿਅਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਡੁਲਾ ਨਾ ਸਕੇ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਵੀ ਓਨਾ ਹੀ ਪ੍ਰਬਲ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਫੁਰਤੀ ਅਤੇ ਜੋਸ਼ ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਵਾਲੀਬਾਲ ਅਤੇ ਹਾਕੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਬਣ ਕੇ ਦੌੜਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਸਟਿੱਕ ਫੜ ਕੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਦੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ। ਖੇਡਾਂ ਸਿਰਫ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਦੋਸਤ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੀਆ ਵੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਮ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗਾ ਹੀ ਸੀ – ਸਵੇਰੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਖੇਡਣਾ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣਾ।
ਬਾਹਰੋਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਇੱਕ ਆਮ, ਹੱਸਮੁੱਖ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਨ। ਪਰ ਇਸ ਆਮ ਜਿਹੀ ਦਿੱਖ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ, ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖੀ ਪਛਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਅਮਿੱਟ ਚਿਣਗ ਸੁਲਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਚੰਗਿਆੜੀ ਸੀ ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਠੰਡੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਬੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਭਾਂਬੜ ਬਣਨ ਲਈ ਬਸ ਇੱਕ ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ, ਇੱਕ ਕੌਮੀ ਦਰਦ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਜਲਦ 1984 ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਲ ਝੁਕਾਅ: ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਜੂਨ 1984 ਦਾ ਸਾਕਾ ਅਤੇ ਮਨ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ
ਸਾਲ 1984 ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਵਜੋਂ ਆਇਆ, ਜਿਸਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਲੂੰਧਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹਮਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਨ, ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹਮਲਾ ਸੀ।
ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੇਗੁਨਾਹ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਰਦਨਾਕ ਘਟਨਾ ਨੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮਨ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਅਤੇ ਅਮਿੱਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ 12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਸੁੱਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਇਸ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕੁਰਲਾ ਉੱਠਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਜਵਾਬ ਕਿਵੇਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (ISYF) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ
ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਆਈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (ISYF) ਨਾਮਕ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਜੋੜ ਰਹੀ ਸੀ। ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਅਛੂਤੇ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕੇ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ISYF ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੇ ਭਰਾ ਦੇ ਵਿਆਹ ‘ਤੇ ਵੈਨਕੂਵਰ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਮਹੀਨਾ ਰਹੇ। ਇੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਵਰਗੇ ਹਮਖਿਆਲੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਇਹਨਾਂ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖੀ, ਪੰਥ ‘ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ
ਮਨ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ
ਜਦੋਂ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਵੈਨਕੂਵਰ ਤੋਂ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਪਸ ਆਏ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੁਣ ਇੱਕੋ ਹੀ ਤਾਂਘ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕੁਝ ਠੋਸ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ISYF ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ-ਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਹਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਡੂੰਘੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹਿੰਦੇ।
ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਦੋਂ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਬਦਲਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਅਸਫਲ ਰਹੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਬੰਦੂਕ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਮਾਮੂਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਲਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੰਥ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਘਰ ਛੱਡਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਆਖ਼ਰੀ ਗੱਲਬਾਤ
ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹੁਣ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਪੱਕਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜੂਡੋ-ਕਰਾਟੇ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਨਾਲ ਘਰ ਛੱਡਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਪਣੇ ਕੱਪੜੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਮਾਤਾ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅੱਧੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਨ ਕਿਸੇ ਅਣਹੋਣੀ ਦੇ ਡਰ ਨਾਲ ਕੰਬ ਗਿਆ।
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਸੇ ਰਾਤ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਘਰ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਏ। ਉਸ ਰਾਤ ਉਹ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੂਨਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਘਰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਰੇ ਹੋਏ ਮਨ ਨਾਲ ਕਿਹਾ,
"ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਇਆ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾ ਕਰਿਓ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਚੁਣ ਲਿਆ ਹੈ। ਕਿਸੇ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਨਾ ਲਾਇਓ ਕਿ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਵਾਂਗਾ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਉਡੀਕ ਨਾ ਕਰਿਓ।"
ਇਹ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਆਖ਼ਰੀ ਸ਼ਬਦ ਸਨ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਜੀਵਨ
ਜਥੇਦਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ‘ਪਾਰਾ’ ਨਾਮ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਦੇ ਮੁਖੀ, ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਦੇ ਜਰਨੈਲ, ਜਥੇਦਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੇਠ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਜਥੇਦਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ, ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਅਤੇ ਕੌਮ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰ ਗੁਜ਼ਰਨ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ।
ਉਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਪਿਆਰ ਸਦਕਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਪਾਰਾ’ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਪਿਆਰਾ’। ਜਿੱਥੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਬੱਬੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਪਾਰਾ’ ਜਾਂ ‘ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ’ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਸਨ। ਜਥੇਦਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਬਰੀਕੀਆਂ, ਜੰਗੀ ਦਾਅ-ਪੇਚ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ, ਜਥੇਦਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਜਥੇਦਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਪਰਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਸਦਮਾ ਲੱਗਾ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ। ਉਹ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਹੁਤੇ ਐਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ।
ਸ਼ਹਾਦਤ: ਕੌਮ ਲਈ ਆਖ਼ਰੀ ਕੁਰਬਾਨੀ
16 ਅਕਤੂਬਰ, 1988 ਦਾ ਦਿਨ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਦਿਨ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਉਹ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਲੱਗ ਗਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਨੇ ਰੋਕ ਲਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਫੜੇ ਗਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘ ਵੀ ਵੱਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਣਗੇ।
ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਸੱਚੇ ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਪਲ ਸੋਚਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖੀ ਸਾਇਨਾਈਡ ਦੀ ਕੈਪਸੂਲ ਨਿਗਲ ਲਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘ ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ, ਪਰ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੇਖੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਵਾ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧਾ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਅੰਤਿਮ ਅਰਦਾਸ ਪਿੰਡ ਕਲੇਰਾਂ ਦੇ ਨਾਨਕਸਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਰੱਖੀ ਗਈ।
ਇੱਕ ਸੰਜੀਦਾ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ
ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਭਾਵੇਂ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਬਹੁਤ ਪਰਿਪੱਕ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਅਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਸਨ। ਇਸਦਾ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ, ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ ਲੁਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ 18 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਚੁੱਪ-ਚਪੀਤੇ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਪਾਸਪੋਰਟ ਬਣਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਭਿਣਕ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤੀ।
ਇੱਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ। ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ ਪਿਛਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਦੱਸ ਸਕੇ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਬੱਸ? ਸਿਰਫ਼ ਮੇਰੇ ਪੜਦਾਦਾ ਜੀ ਤੱਕ? ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਪਤਾ? ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”
ਫਿਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਜਿਸਨੇ ਸਭ ਨੂੰ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਕੀ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ?” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਫ਼ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਲ ਰਹੇ ਉਸ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਸੱਚ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ।
ਸਿੱਟਾ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ‘ਪਾਰਾ’ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਉਹਨਾਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੌਮ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਦਰਦ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੌਮੀਅਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੁੱਖ-ਅਰਾਮ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੋਹ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮ ਲਈ ਜੀਣ ਅਤੇ ਮਰਨ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਅਸਲ ਨੀਂਹ ਹੈ। ਭਾਈ ਪਰਾ ਦਾ ਨਾਮ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਮਕਦਾ ਰਹੇਗਾ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ Shaheed Bhai Sukhdev Singh Sukha (1962–1992)
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ?
ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਗਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਖਰਾਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕੈਲਗਰੀ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਿਆ ਸੀ।
2: ਕਿਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ?
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇਗੁਨਾਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ।
3: ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਪਾਰਾ’ ਉਪਨਾਮ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਿਆ?
ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਥੇਦਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਜਥੇਦਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਪਾਰਾ’ (ਭਾਵ ਪਿਆਰਾ) ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ।
4: ਭਾਈ Harjinder Singh Para ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
16 ਅਕਤੂਬਰ, 1988 ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ, ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਇਨਾਈਡ ਦਾ ਕੈਪਸੂਲ ਨਿਗਲ ਕੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
5: ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸਨ?
ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (ISYF) ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਹਮਖਿਆਲੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੌਮ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ‘ਪਾਰਾ’ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
✍️ About the Author – Kulbir Singh
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#SikhHistory #ShaheedLegacy #KhalistanLiberationForce #BhaiHarjinderSinghPara #NeverForget1984 #SikhMartyrs #Punjab
