ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਾਹਨੇਵਾਲ …
ਜਾਣੋ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2012 ਵਿੱਚ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਪੜ੍ਹੋ ਇਸ ਘਟਨਾ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ।
ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal: ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਕਾਂਡ (2012) ਦਾ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
ਭੂਮਿਕਾ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਵਿੱਚ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਇੱਕ ਅਤਿ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦਸਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਜੋਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਸਰੂਪ ਅਤੇ ‘ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ’ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਬੇਹੁਰਮਤੀ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਬੰਧ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਤੀਬਰ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਵੈਮਾਣ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹਮਲਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਕਸਰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡਾਵਲੀ (IPC) ਦੀ ਧਾਰਾ 295 ਅਤੇ 295A ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਅਕਸਰ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਧਾਰਾ 295A, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ, ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ‘ਤੇ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦੇ । ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕਿਸੇ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਮੰਨਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਜ਼ਾ ਅਕਸਰ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਅਸੰਤੁਲਿਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਇੱਕ “ਨਿਆਂ ਦਾ ਖਲਾਅ” (justice vacuum) ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਭਰਨ ਅਤੇ ਸਹੀ ਨਿਆਂ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ।
ਸਾਲ 2012 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਦੌਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ 1984 ਤੋਂ 1995 ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਈਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਐਨਸਾਫ (Ensaaf) ਅਤੇ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ (Human Rights Watch) ਵਰਗੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਥਿਤ ਵਧੀਕੀਆਂ, ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਜਬਰੀ ਲਾਪਤਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ-ਮੁਕਤੀ (impunity) ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ।
ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਬੇਅਦਬੀ ਵਰਗੀ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਡਰ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਤੰਤਰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਵੇਗਾ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਬਚਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਹੀ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੁਆਰਾ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਕਦਮ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਦੂਸਰੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੀ ਅਸਫਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਫ਼ਰ (1985 – 2012)
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਇੱਕ ਆਮ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਨੌਜਵਾਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀ ਕਿਸੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਸਤੰਬਰ 1985 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੂਬੇ ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਗੋਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਰਿਆ, ਪਰ 1992 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹੀ ਸਨ, ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬਿਹਤਰ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਅਰੋਮਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਿਆ ।
ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ, ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਦਿਆਂ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਕਟਵਾ ਲਏ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਥ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਅਰਥਪੂਰਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਗੁਆਚੀ ਹੋਈ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਖੋਜਣ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ: ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਘਟਨਾ
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਪਲ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਸਾਧਾਰਨ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਹ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਪਈ। ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਦੋਸਤ ਨੇ ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਰਗਾ ਯੋਧਾ ਕਿਸੇ ਮਾਂ ਨੇ ਜੰਮਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ। ਬਾਕੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜੀ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ।
ਇਸ ਸਾਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਚੁੱਪ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਨਾਇਕ ਬਾਰੇ ਓਨਾ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਜਿੰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੈਰ-ਸਿੱਖ ਦੋਸਤ ਜਾਣਦੇ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਚੇਤਨਾ ਜਗਾ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਹਿਤ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।
ਇਸ ਗਿਆਨ ਨੇ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾਣ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਜਗਾਇਆ। ਜਲਦੀ ਹੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਗੁਰਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੰਥਿਆ ਲੈਣੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਮ ਨੌਜਵਾਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਯੋਧੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰਗਰਮੀ
ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2008 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਣ । 11 ਅਗਸਤ 2008 ਨੂੰ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਹੰਬੋਵਾਲ ਦੀ ਬੀਬੀ ਕੁਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਧੀ, ਜਗਜੀਤ ਕੌਰ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਜਗਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ, ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਉਹ ਪੰਥਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗੇ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੋਆਣਾ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜੀਅ ਰਹੇ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਸਮੂਹਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਗਰੂਕ ਅਤੇ ਵਚਨਬੱਧ ਸਨ। ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਗਾਅ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ‘ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ’ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਸਮਝਦੇ ਸਨ।
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਫਾਇਰਆਰਮ ਲਾਇਸੈਂਸ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪਿਸਤੌਲ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਕਾਨਪੁਰ ਗਏ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਸਤੌਲ ਖਰੀਦਣ ਵੇਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਹਦਾਇਤ ਸੀ: “ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪਿਸਤੌਲ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਨਾ ਫਸੇ” । ਇਹ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵੇਰਵਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਵੱਲ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਭਾਵੀ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਰੁਕਾਵਟ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਉਸ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਕਾਂਡ: ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਿਵਰਣ (30-31 ਅਗਸਤ 2012)
ਅਗਸਤ 2012 ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਪੂਰਾ ਸਿੱਖ ਜਗਤ 1 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਅਪਰਾਧਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸਿੱਧਾ ਹਮਲਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਦਰਜ ਹੋ ਗਿਆ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਘਟਨਾ
ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਆਰੰਭ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸਨ । 30 ਅਗਸਤ 2012 ਦੀ ਦੇਰ ਰਾਤ, ਲਗਭਗ 11:45 ਵਜੇ, ਜਦੋਂ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੀ, ਕਈ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕੰਧ ਟੱਪ ਕੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧਾ ਉਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੀ।
ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਸਰੂਪ ਦੇ ਅੰਗ (ਪੰਨੇ) ਪਾੜ ਦਿੱਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੌਰਾਨ, ਡਿਊਟੀ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਜ਼ੋਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਹਮਲਾਵਰ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਰੌਲਾ ਸੁਣ ਕੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵੀ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਸਰਦਾਰ ਕਸਤੂਰਾ ਸਿੰਘ, ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਪਹੁੰਚਣ ‘ਤੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਹਮਲਾ ਸੀ ।
ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਦੋਸ਼
ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਰੋਸ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਰੋਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਥਿਤ ਢਿੱਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਕਈ ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ 1984tribute.com, ਨੇ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਟਾਲ-ਮਟੋਲ ਵਾਲਾ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾਇਆ।
ਇਹਨਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਉਰਫ਼ ਟਿੰਕੂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਨੇ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਦਖਲ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਬੰਦੇ, ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿਓ, ਬਾਕੀ ਮੈਂ ਦੇਖ ਲਵਾਂਗਾ” ।
ਇਹਨਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹਾਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ, ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾ 295A (ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ) ਤਹਿਤ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਧਾਰਾਵਾਂ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਆਨਾਕਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ‘ਤੇ ਧਾਰਾ 307 (ਕਤਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼) ਵੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।
ਥਾਣੇ ਅੰਦਰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ: ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਐਕਸ਼ਨ
ਜਦੋਂ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿੱਚ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਥਿਤ ਢਿੱਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਫੈਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਖ਼ਬਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ। ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਤੁਰੰਤ, ਦ੍ਰਿੜ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਉਸ ਦਿਨ ਦੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ ਦੇਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਥਾਣੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ
31 ਅਗਸਤ 2012 ਦਾ ਦਿਨ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਲਈ ਇੱਕ ਆਮ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਦੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ (RC) ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਲੁਧਿਆਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਕੂਬੇ ਵੱਲ ਆ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦਾ ਫੋਨ ਆਇਆ। ਫੋਨ ‘ਤੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ।
ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਪਲ ਗੁਆਏ ਫੋਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹਾਂ” । ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਤਲਾਹ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ, ਇਸ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਲਈ ਜੋ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਕਰਨਗੇ।
ਦੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਅਤੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚੇ। ਉੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ, ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀ ਤੋਂ ਘਟਨਾ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਿੱਧੇ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਸਿਆਸੀ ਹੱਥ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਇਸ ਅਹਿਸਾਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਥਾਣੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਸ ਹਵਾਲਾਤ (ਸੈੱਲ) ਵੱਲ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ 6-7 ਵਿਅਕਤੀ ਬੰਦ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਬੇਅਦਬੀ ਕਿਸਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ। ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਡਰ, ਸ਼ਰਮ ਜਾਂ ਪਛਤਾਵਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।
ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਓਏ, ਤੂੰ ਕੀ ਕੀਤਾ ਹੈ?”, ਤਾਂ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੜੀ ਬੇਖੌਫੀ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਮੈਂ ਉਹੀ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਕਰਨਾ ਸੀ” । ਇਹ ਜਵਾਬ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਲਈ ਅਸਹਿ ਸੀ। ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗਲਤੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੋਚੀ-ਸਮਝੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹਮਲਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਅਫਸੋਸ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ
ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਹੰਕਾਰੀ ਜਵਾਬ ਨੇ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਬਰ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। 1984tribute.com ਦੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਪਿਸਤੌਲ ਵੱਲ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ ਪਰ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਰੁਕ ਗਏ ਕਿ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਗੋਲੀਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਕਾਫ਼ੀ ਨਾ ਹੋਣ। ਉਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਥਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਏ, ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਗਏ, ਪਿਸਤੌਲ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਡ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਥਾਣੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚਲੇ ਗਏ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਉਸੇ ਸੈੱਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਲਾਇਸੈਂਸੀ.32 ਬੋਰ ਦਾ ਪਿਸਤੌਲ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਲੱਤ ਅਤੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਸਨ । 1984tribute.com ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਰ ਗੋਲੀਆਂ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਜਵੀਂ ਗੋਲੀ ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਪਿਸਤੌਲ ਜਾਮ ਹੋ ਗਿਆ ।
ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਮੱਚ ਗਈ। ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ। ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲੱਥਪੱਥ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਿਸਤੌਲ ਇੰਚਾਰਜ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬੜੇ ਠਰੰਮੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਉਹ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਉਹ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਰਨਾ ਹੈ” । ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਟੱਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਨ।
ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚਲਾਈ ਗਈ ਗੋਲੀ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਪੰਥਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਤੁਰੰਤ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ
ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਪੁਲਿਸ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਭਾਜੜ ਮੱਚ ਗਈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਤਰਜੀਹ ਜ਼ਖਮੀ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣਾ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਅਪੋਲੋ ਹਸਪਤਾਲ (ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾਮਧਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ) ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਦੱਸਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਥਾਣਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਇੱਕ ਮੁਲਜ਼ਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਸੀਨੀਅਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਇਲਾਕਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੋਕਲ ਪੁਆਇੰਟ, ਢੰਡਾਰੀ ਅਤੇ ਜਮਾਲਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਲਗਭਗ 500 ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਫਲੈਗ ਮਾਰਚ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਡਿਊਟੀ ਵਿੱਚ ਕੁਤਾਹੀ ਵਰਤਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਥਾਣੇ ਦੇ ਮੁਣਸ਼ੀ, ਹੈੱਡ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਰਾਜਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੰਤਰੀ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਲਾਈਨਜ਼ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਉਲੰਘਣਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
ਇਸ ਕਾਂਡ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ, ਪਰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਮਲੇ ਚੱਲੇ। ਇੱਕ ਮਾਮਲਾ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਪੁਲਿਸ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਨਾਲ। ਦੋਵਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਦੋ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ FIR ਨੰਬਰ 131/12 ਦੇ ਤਹਿਤ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾ 307 (ਕਤਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼) ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਐਕਟ (Arms Act) ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਹੇਠ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਕੇਸ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਸੈਸ਼ਨ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। 17 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਨੂੰ, ਵਧੀਕ ਸੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਸ਼ਿਵਿੰਦਰ ਮਾਨ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਧਾਰਾ 307 ਦੇ ਤਹਿਤ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਕੈਦ ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ 3 ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਧਾਰਾ 295A ਦੇ ਤਹਿਤ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ “ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਰੱਕੀ” ਨਹੀਂ ਹੋਈ । ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਦਾ ਹੌਲੀ ਚੱਲਣਾ ਅਤੇ ਕੋਈ ਠੋਸ ਨਤੀਜਾ ਨਾ ਨਿਕਲਣਾ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ। ਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਕਥਿਤ ਦੋਹਰੀ ਗਤੀ ਨੇ ਉਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਿਸਟਮ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ, ਜਦਕਿ ਸਟੇਟ ਦੀ ਅਥਾਰਟੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਾਰਣੀ 1: ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਕਾਂਡ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਰ
| ਵਿਅਕਤੀ | ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ | FIR ਅਤੇ ਧਾਰਾਵਾਂ | ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾ | ਸਰੋਤ |
| ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ | ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ। | FIR 131/12, ਥਾਣਾ ਸਾਹਨੇਵਾਲ। IPC ਧਾਰਾ 307 (ਕਤਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼) ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਐਕਟ। | 17 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਨੂੰ ਵਧੀਕ ਸੈਸ਼ਨ ਜੱਜ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਧਾਰਾ 307 ਤਹਿਤ 5 ਸਾਲ ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਐਕਟ ਤਹਿਤ 3 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ। | |
| ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ | ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ। | ਥਾਣਾ ਸਾਹਨੇਵਾਲ। IPC ਧਾਰਾ 295A (ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ)। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਧਾਰਾ 307 ਦੇ ਵੀ ਦੋਸ਼। | ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰੋਸ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। |
ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ
ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਭਾਈ Mandeep Singh Sahnewal ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਅਪਰਾਧ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਡਰ ਜਾਂ ਅਫਸੋਸ ਜ਼ਾਹਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ, ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ‘ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ… ਉਸਨੇ ਜੋ ਕੀਤਾ ਉਹ ਸਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ” ।
ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ “ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ” ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਇਕੱਠੀ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ।
ਸਿੱਟਾ: ਵਿਰਾਸਤ, ਪ੍ਰਤੀਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ
ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੁਆਰਾ 31 ਅਗਸਤ 2012 ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਬਣ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਿਰਾਸਤ ਛੱਡ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ “ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ” (ਸੰਸਾਰਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ) ਅਤੇ “ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ” (ਸੰਤ ਅਤੇ ਯੋਧਾ) ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਕੇਂਦਰੀ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉੱਚਾ ਉੱਠਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਸਤਰਧਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਇਸੇ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਸਫਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਸਿਆਸੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਆਂ ਦੇ ਰਸਮੀ ਰਸਤੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਇਸੇ “ਨਿਆਂ ਦੇ ਖਲਾਅ” ਦੀ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਨਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਇੱਕ ਦੋ-ਧਾਰੀ ਤਲਵਾਰ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਇਹ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਰਹਿਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਜਵਾਬਦੇਹ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਖਲਾਅ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਇਹ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇ। ਇਸ ਲਈ, ਨਿਆਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਾਂਤਮਈ, ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਨਿਆਂ ਮਿਲ ਸਕੇ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: 1978 ਦਾ Kanpur ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ,
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2012 ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੀਤਾ ਸੀ? — ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ (ਜਨਮ: 15 ਸਤੰਬਰ 1985) ਪਿੰਡ ਕੂਬੇ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸਨ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਮੁੜ ਜੁੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। 31 ਅਗਸਤ 2012 ਨੂੰ, ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ, ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ, ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਲਾਇਸੈਂਸੀ ਪਿਸਤੌਲ ਨਾਲ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇਗੀ।
- ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਅਸਲ ਘਟਨਾ ਕੀ ਸੀ? — 30-31 ਅਗਸਤ 2012 ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ, ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਖੇ, ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ, ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨਾਮਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਅੰਗ ਪਾੜ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਫੜ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
- ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਿਰੁੱਧ ਕੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਜ਼ਾ ਮਿਲੀ? —ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ FIR ਨੰਬਰ 131/12 ਦੇ ਤਹਿਤ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾ 307 (ਕਤਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼) ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 17 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਨੂੰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਵਧੀਕ ਸੈਸ਼ਨ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਜੱਜ ਸ਼ਿਵਿੰਦਰ ਮਾਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਾ 307 ਤਹਿਤ 5 ਸਾਲ ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਐਕਟ ਤਹਿਤ 3 ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ ।
- ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਕੇਸ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ? —ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ਦੀ ਧਾਰਾ 295A (ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ) ਤਹਿਤ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਈ ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
- ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ? —ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜ ‘ਤੇ ਮਾਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜੋ ਕੀਤਾ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਲਈ ਕੀਤਾ । ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਕਈ ਪੰਥਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰਿਆ ਕਦਮ ਮੰਨਿਆ ।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ( ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਾਹਨੇਵਾਲ …) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#MandeepSinghSahnewal #SikhHistory #SahnewalKand2012 #JusticeForSacrilege #HumanRights #Punjab #ShaheedLegacy
