ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ…
ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਰਾਬੀ ਬਣਿਆ ਪੰਥ ਦਾ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ? ਪੜ੍ਹੋ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੇ ਜੀਵਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਦਿਲ-ਕੰਬਾਊ ਦਾਸਤਾਨ।
ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ: ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਬਿਰਤਾਂਤ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ: 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦਾ ਪੰਜਾਬ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਖੇਤਰ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੌਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਖਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ, ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਟਕਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹੌਲ
1966 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾਈ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਈ ਮੁੱਦੇ ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਮਸਲਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ, “ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ” (Green Revolution) ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਨਾਜ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਹਿਲੂ ਵੀ ਸਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਕਿਸਾਨੀ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵਧੀ, ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦੱਬ ਗਏ, ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਵਧੀ।
ਇਹਨਾਂ ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਅਸੰਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ‘ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਮਤਾ’ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਮਤਾ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦਖਲ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮਤੇ ਨੂੰ ਵੱਖਵਾਦੀ ਮੰਨਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਰਮਿਆਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਣਾਅ ਹੋਰ ਵਧ ਗਿਆ।
ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਾਲ ਸੀ। ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ, ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਛਾਣ ‘ਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ—ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜਿਆ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਲਹਿਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰੈਡੀਕਲ ਰੂਪ ਲੈ ਸਕਦੀ ਸੀ।
ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ
ਇਸ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ, ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। 1977 ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ 14ਵਾਂ ਮੁਖੀ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਸਿੱਧੇ, ਬੇਬਾਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ‘ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਿਆ ਜੋ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਮਤੇ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਚਿਹਰੇ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇ।
1978 ਦਾ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ: ਇੱਕ ਮੋੜ
13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1978 ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦਿਨ, ਸੰਤ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਗੂ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਅਤੇ ਅਖੰਡ ਕੀਰਤਨੀ ਜਥੇ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਆਗੂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸਮਾਗਮ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ 9। ਇਸ ਖੂਨੀ ਝੜਪ ਵਿੱਚ 13 ਸਿੱਖ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਘਟਨਾ Sikh ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਸਦਮਾ ਸੀ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਹੋਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਆਗੂ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੇ 60 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ। ਪਰ, ਇਹ ਕੇਸ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਰਨਾਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੇ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਕਤਲ ਸੀ।
ਇਸ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਵਾਨਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੀ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਬਚਦਾ ਹੈ।
ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਕਹਾਣੀ 1970 ਅਤੇ 80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ Sikh ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਆਮ, ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਗੁਰਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਨ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਬਦਲਾਅ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦਾ ਜਨਮ 1949 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਆਰਿਫਕੇ ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਇਕਬਾਲ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਦੋ ਭੈਣਾਂ, ਬੀਬੀ ਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਨ। 1975 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੱਲੀਆਂਵਾਲਾਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸਰਦਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਬੀਬੀ ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਚਾਰ ਬੱਚਿਆਂ—ਬੀਬੀ ਰਾਜ ਕੌਰ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ—ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ।
ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਧਾਰਮਿਕ ਰੁਚੀਆਂ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾਸਤਿਕ ਸਨ, ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁਲਾਕਾਤ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਪਲ ਇੱਕ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਾਲ ਆਇਆ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰੀ ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਜਥੇ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਤੇਜ਼ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਬੱਸ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੀ ਅਤੇ ਜਥੇ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਆਰਿਫਕੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਣਾ ਪਿਆ।
ਇੱਥੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੱਪਰ ਹੇਠ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੁਰਮੁਖਾ’ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਦਾ ਰਸਤਾ ਪੁੱਛਿਆ। ਕਈ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਥੇ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਭਾਈ ਦੁਰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ।
ਉਸ ਰਾਤ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਥੇ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਣੇ ਅਤੇ ਦਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਨੁਭਵ ਇੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਉਹ ਸੰਤ ਜੀ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਉਸਮਾਨਵਾਲਾ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣਾ ਅਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ
ਜਦੋਂ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਨੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਮਾਫੀ ਮੰਗੀ, ਤਾਂ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਗੁਰਮੁਖਾ, ਤੂੰ ਕੁਝ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ”। ਸੰਤ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਨਿਰਣਾਇਕ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰਿਆ ਰਵੱਈਆ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਤ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਸ਼ਰਾਬ ਨਹੀਂ ਛੱਡ ਸਕਦੇ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲਵੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਕਈ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਇੱਕ ਪਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਧੋ ਦਿੱਤੇ।
ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੋਲਾ ਅਤੇ ਕਛਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਜਥੇ ਦੇ ਨਾਲ ਚੌਂਕ ਮਹਿਤਾ, ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ Sikh ਬਣ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਇੰਨਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਅਗਲੇ ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 45 ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕੱਦ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ।
ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ, ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦਾ ਜੀਵਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ Sikh ਪੰਥ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣੇ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਭਾਗੀਦਾਰ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਇੱਕ ਵੱਧ ਰਹੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਸਿੱਧੇ ਟਕਰਾਅ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀਆਂ।
1978 ਦੇ ਸਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1978 ਦਾ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋੜ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ।
ਜਦੋਂ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉੱਠ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੰਥ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਬੂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਲਈ ਰੱਖੀ 2 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦ ਸਕਣ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਣ। ਇਹ ਕਦਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਰੈਡੀਕਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ
ਜਦੋਂ 1982 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ‘ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ’ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਮੋਰਚਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਮਤੇ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸਿਵਲ ਨਾ-ਫੁਰਮਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ।
29 ਅਗਸਤ, 1982 ਨੂੰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੋਤਵਾਲੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ 218 ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਜਥੇ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ, ਭਾਈ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਮਾਡਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1982 ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ।
ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ‘ਰਸਤਾ ਰੋਕੋ’ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੀਚੂ ਰਾਮ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਨੇ ਉਸਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਕੱਟ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਵਰਗੇ ਯੋਧੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਸਿਰਫ਼ ਵੱਡੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪੰਥ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। 1983 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਸਾੜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਰੋਸ ਫੈਲ ਗਿਆ।
ਇਸ ਐਲਾਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਨੇ ਭਾਈ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ, ਭਾਈ ਦੁਰਗਾ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ ਅਤੇ ਭਾਈ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੋਹਾਈ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਰੁਖ ਕਾਰਨ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਡਰ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਤਲਾ ਸਾੜਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਰਾਖੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਫ਼ਰ, ਜੋ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਿੱਧੇ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।
ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ: ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਰੇਖਾ
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਵੇਰਵਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
| ਸਾਲ (Year) | ਘਟਨਾ (Event) | ਵੇਰਵਾ (Description) | ਸਰੋਤ (Source) |
| 1949 | ਜਨਮ (Birth) | ਪਿੰਡ ਆਰਿਫਕੇ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਖੇ ਸਰਦਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਇਕਬਾਲ ਕੌਰ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਜਨਮ। | 10 |
| 1975 | ਵਿਆਹ (Marriage) | ਬੀਬੀ ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਚਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। | 10 |
| ~1976-77 | ਪਰਿਵਰਤਨ (Transformation) | ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰਾਬ ਤਿਆਗ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। | 10 |
| 1978 | ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ (Nirankari Incident) | 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਹੋਏ ਖੂਨੀ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਆਂ ਨਾ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ। | 10 |
| 1982 | ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ (Dharam Yudh Morcha) | 29 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ 217 ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। 15 ਅਕਤੂਬਰ 1982 ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਹੋਏ। | 12 |
| 1983 | ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਟਕਰਾਅ (Shiv Sena Confrontation) | ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਵੱਲੋਂ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਸਾੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਰੋਕਿਆ। | 12 |
| 1984 | ਸ਼ਹਾਦਤ (Martyrdom) | ਕਈ Sikh ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। | 10 |
ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਗ ਵਿੱਚ, Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ (ਜੂਨ 1984) ਦਾ ਸੰਦਰਭ
ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ “ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ” (ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ) ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪੱਖ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਅਤੇ Sikh ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ‘ਤੇ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ
ਕਈ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਉਨ੍ਹਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਜੋ ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰਕਪੂਰਨ ਸਿੱਟਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ—ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਧਰਮ ਲਈ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਵੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ
ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਲੇਖ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਾ ਖਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ ‘ਇਨਸਾਫ਼’ (Ensaaf), ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1984 ਤੋਂ 1995 ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਈਆਂ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਮੌਤਾਂ ਅਤੇ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਦੇ ਡਾਟਾਬੇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
‘ਇਨਸਾਫ਼’ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, “Rasal Singh” ਨਾਮ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ Punjab Police ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ:
- ਇੱਕ
Rasal Singh, ਉਮਰ 20 ਸਾਲ, ਪਿੰਡ ਉਬੋਕੇ (ਪੱਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਦਾ ਵਸਨੀਕ, ਜਿਸਨੂੰ 30 ਨਵੰਬਰ, 1989 ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - ਇੱਕ ਹੋਰ
Rasal Singh, ਉਮਰ 18-19 ਸਾਲ, ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਪੱਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਦਾ ਵਸਨੀਕ, ਜਿਸਨੂੰ 23 ਜਨਵਰੀ, 1991 ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ, Punjab Police ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ‘ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ, ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਨ, “ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ” ਵਿੱਚ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਸਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼ ਲੱਗੇ। ਇਸ “ਜੰਗ ਦੇ ਧੁੰਦ” (fog of war) ਅਤੇ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਾਰਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਭਾਈਚਾਰਕ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ, ਜਦਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਉਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਹੋਰ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਬੱਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਗੈਰ-ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸੱਚਾਈ ਅਕਸਰ ਅਧੂਰੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਯਾਦ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤੱਥਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਜੋ Sikh ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹੀਦ’ ਵਜੋਂ ਸਥਾਨ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼ਹਾਦਤ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਬਹੁਤ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸਿੰਘਾਂ-ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਤੱਕ, Sikh ਇਤਿਹਾਸ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਜਾਨ ਵਾਰਨ ਦੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿੱਟ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ-ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਪੰਥ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੱਤੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ Sikh ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ), ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੀ ਗਾਥਾ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਹਿਲੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਸਾਧਾਰਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੈ। “ਇੱਕ ਸ਼ਰਾਬੀ ਤੋਂ ਸਜਿਆ ਸਿੰਘ” ਬਣਨ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਜਿਉਂਦੀ-ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਜੀਵਨ ਜੀਵਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਈ Sikh ਪੋਡਕਾਸਟਾਂ, ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਨੂੰ ਇਸੇ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਯਾਦ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਢੰਗ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਸਾਕੇ ਨਾਲ ਅਟੁੱਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗੁੰਮਨਾਮ ਨਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਬੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਣਗੀਆਂ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਟੁੱਟ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦਿਖਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਸਦਾ ਅੰਤ ਕਿਵੇਂ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਆਧੁਨਿਕ Sikh ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ
ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦਾ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੈ; ਇਹ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਮ, ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਗੁਰਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਤੱਕ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਬਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ Sikh ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ—ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ, ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾਵਾਂ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਅਤੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁੰਮਨਾਮੀ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਈਆਂ। ਪਰ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਯਾਦ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ: ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਹਨ, ਇੱਕ ਨਾਇਕ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਰੀਖਾਂ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮੋੜਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਏ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਰਹੇਗੀ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ… Jathedar Sukhdev Singh Babbar (1955-1992)
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ?
- ਭਾਈ Rasal Singh Arifke (1949-1984) ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਆਰਿਫਕੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸਨ ਜੋ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ Sikh ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿੱਚ ਹੈ—ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬੀ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ Sikh ਬਣਨਾ। ਕਈ Sikh ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਯੋਧੇ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ?
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਚਾਨਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਇਆ। ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਜੀ ਦਾ ਜਥਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰੁਕਿਆ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ।
- ਪਰ ਉਸ ਰਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੁਰਾਣਾ ਜੀਵਨ ਤਿਆਗ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।
3. 1978 ਦੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ?
- ਭਾਈ Rasal Singh Arifke 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1978 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਹ ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ।
4. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ?
- Sikh ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ Rasal Singh Arifke ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਲੜਦਿਆਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।
5. ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ “ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ” ਨਾਮ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਿਉਂ ਹੈ?
- ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ ‘ਇਨਸਾਫ਼’ (Ensaaf) ਦੇ ਡਾਟਾਬੇਸ ਵਿੱਚ “Rasal Singh” ਨਾਮ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ Punjab Police ਦੁਆਰਾ 1989 ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਾਂ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- ਇਸ ਕਾਰਨ, ਇੱਕੋ ਨਾਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੀੜਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ “ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ” ਅਤੇ “ਲਾਪਤਾ” ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ( ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ …) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is an Ireland-based digital creator, entrepreneur, and the founder of PunjabiTime.com. His platform is dedicated to reviving Punjabi culture and Sikh history through emotionally compelling and meticulously researched content. He bridges continents and generations with powerful storytelling that aims to educate, inspire, and unite the global Punjabi community.
Follow his work for stories that matter and a vision that builds a stronger future. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#RasalSinghArifke #SikhHistory #Punjab1984 #ShaheedLegacy #DamdamiTaksal #HumanRightsPunjab #SikhMartyr
