ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਬਾ ਧੂਰਕੋਟ…
ਅਣਖੀ ਯੋਧੇ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ! ਸ਼ਹੀਦ Bhai Baldev Singh Deba ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼, ਪਰਿਵਾਰਕ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ 32 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰਿਪੋਰਟ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਅਮਿੱਟ ਹਸਤਾਖਰ: ਸ਼ਹੀਦ Baldev Singh Deba ਧੂਰਕੋਟ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਗਾਥਾ
1. ਭੂਮਿਕਾ: ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਆਰੰਭ
ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਅਖੀਰਲਾ ਦਹਾਕਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਧਿਆਇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਣਖੀ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਆਨ-ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਫੌਜੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਜਿਹੇ ਸੂਰਬੀਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਯੋਧਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਿਰਮੌਰ ਨਾਮ ਹੈ— ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ‘ਦੇਬਾ’ ਧੂਰਕੋਟ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੁਝਾਰੂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਕੌਮੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿਦਕ, ਸੇਵਾ, ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼, ਪਰਿਵਾਰਕ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਅਤੇ 28 ਜੁਲਾਈ 1991 ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2. ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਮਾਰਚ 1965 ਨੂੰ ਮਾਲਵਾ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਧੂਰਕੋਟ ਕਲਾਂ (ਮੌਜੂਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਗਾ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਜਥੇਦਾਰ ਸ. ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਮਿਲੀ।
ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ
Bhai Baldev Singh Deba ਸਾਹਿਬ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਫੁਰਤੀਲੇ, ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਨ। ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਬੜੇ ਲਾਡਾਂ-ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਾਲਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਡਲ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ Bhai Baldev Singh Deba ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਲਗਾਅ ਸੀ। ਉਹ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮੋਹਰੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ
ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ‘ਤੇ Bhai Baldev Singh Deba ਦਾ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ 21 ਜਨਵਰੀ 1985 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਮੁਬਾਰਕਪੁਰ ਦੀ ਬੀਬੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਭਾਣੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
3. ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ: ਜੂਨ 1984 ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਖੂਨ ਵਹਾਇਆ ਗਿਆ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨੇ Bhai Baldev Singh Deba ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਵਲੂੰਧਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਮਲ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਰੋਹ ਦੀ ਜਵਾਲਾ ਭੜਕ ਉੱਠੀ।
Bhai Baldev Singh Deba ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹੁਣ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਘਰ ਬੈਠਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ “ਮਰਨ ਮੁਨਸਾ ਸੂਰਿਆ ਹਕ ਹੈ” ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ‘ਤੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣ ਲਿਆ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
ਜਥੇਬੰਦੀ ਅਤੇ ਸਾਥੀ
ਜਲਦੀ ਹੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਦੇ ਮੁੱਖ ਜਰਨੈਲ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨੇੜਲੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ, ਭਾਈ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਣਾ, ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖੁਖਰਾਣਾ , ਦਰਸਨ ਸਿੰਘ ਬਿੱਲਾ , ਬੰਤ ਸਿੰਘ ਤਖਣਵੱਧ, ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖੁਕਰਾਨਾ ,ਲੱਖਾਂ ਸਿੰਘ ਧਲੇਕੇ ,ਬਲ਼ਦੇਵ ਸਿੰਘ ਚੂਰਰਚਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
4. ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ
Bhai Baldev Singh Deba ਨੇ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [ Punjab Police ] ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਭਾਂਜਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਮੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ:
- ਜਗਰਾਉਂ ਮੁਕਾਬਲਾ: ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖੁਖਰਾਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, Bhai Baldev Singh Deba ਨੇ ਜਗਰਾਉਂ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. (CRPF) ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ।
- ਬਰਨਾਲਾ ਐਕਸ਼ਨ: ਬਰਨਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਦਰ ਥਾਣੇ ਦੇ 6 ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਨੂੰ ਭਾਈ ਦੇਬਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ।
- ਬੱਦੋਵਾਲ ਦਾ ਘੇਰਾ: ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਿੰਡ ਬੱਦੋਵਾਲ ਵਿਖੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਣਾ, ਭਾਈ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ ਅਤੇ Bhai Baldev Singh Deba ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਰੀ ਫੋਰਸ ਨਾਲ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਪਰ ਇਹ ਯੋਧੇ ਆਪਣੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਕਈ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਘੇਰਾ ਤੋੜਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ।
- ਮੁਖਬਰਾਂ (CATs) ਦਾ ਸਫਾਇਆ: Bhai Baldev Singh Deba ਨੇ ਪੰਥ ਦੋਖੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਟਾਊਟਾਂ (Cats), ਜੋ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਨੂੰ ਚੁਣ-ਚੁਣ ਕੇ ਸੋਧਿਆ। ਉਹ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਏ ਸਨ।
ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਨੀਤੀ:
ਐਨੇ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, Bhai Baldev Singh Deba ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਰੱਤੀ ਭਰ ਵੀ ਹੰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸੇਵਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲੱਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਲਈ।
5. ਸਰਕਾਰੀ ਜ਼ਬਰ: ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਤਾਪ
ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ Bhai Baldev Singh Deba ਨੂੰ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕਾਬੂ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਇਰਤਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦਿਆਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਢਾਹਿਆ।
ਪਹਿਲੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਅਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ
ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਵਾਰ Bhai Baldev Singh Deba, ਭਾਈ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮੋਗਾ ਕਚਹਿਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 3 ਮਹੀਨੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਬੇਪਨਾਹ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਝੂਠੇ ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਥਾਣਾ ਮਹਿਣਾ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਲੈ ਆਈ। ਇੱਥੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਥਾਣਾ ਘੱਲ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ:
- ਪੱਟਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਨੋਚਿਆ ਗਿਆ।
- ਜ਼ਖਮਾਂ ‘ਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ।
- ਪੁੱਠਾ ਟੰਗ ਕੇ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ।
ਪਰ ਧੰਨ ਜਿਗਰਾ ਉਸ ਯੋਧੇ ਦਾ! Bhai Baldev Singh Deba ਸਿਦਕ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡੋਲੇ। ਉਹ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੌਰਾਨ ਚੌਪਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ, “ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਤੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਨਹੀਂ।” ਅਖੀਰ, ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚ ਕੇ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੰਚਾਇਤ ਦੇ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਘਰ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਅਤੇ ਮਾਸੂਮ ਪੁੱਤਰ ‘ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ
ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ Bhai Baldev Singh Deba ਸਾਹਿਬ ਮੁੜ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਪਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਖਿੱਝ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ:
- ਘਰ ਨੂੰ ਅੱਗ: ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਧੂਰਕੋਟ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਘਰ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਡੰਗਰ-ਪਸ਼ੂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
- ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਖੱਜਲ-ਖੁਆਰੀ: ਬੀਬੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਕੋਲ ਲੁਕ ਕੇ ਦਿਨ ਕੱਟਣੇ ਪਏ।
- 9 ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਲੱਤ ਤੋੜੀ: ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੀ ਦਰਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹੱਦ ਦੇਖੋ—ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ 9 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਮਾਸੂਮ ਪੁੱਤਰ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲੱਤ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ। ਬੱਚਾ ਦਰਦ ਨਾਲ ਕੁਰਲਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਪੱਥਰ ਦਿਲ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਰਸ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਬੀਬੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਬੱਚਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੜਫਦਾ ਰਿਹਾ .
6. ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸਾਕਾ: ਕਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ (28 ਜੁਲਾਈ 1991)
ਉਹ ਦਿਨ ਆ ਹੀ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਇਸ ਅਨਮੋਲ ਹੀਰੇ ਨੇ ਕੌਮ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲੱਗਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ 28 ਜੁਲਾਈ 1991 ਦੀ ਹੈ।
ਗੱਦਾਰੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
Bhai Baldev Singh Deba, ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ, ਭਾਈ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਣਾ ਪਿੰਡ ਕਪੂਰੇ (ਨੇੜੇ ਮੋਗਾ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਫਾਰਮ ਹਾਊਸ ‘ਤੇ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਟਾਊਟ (Cat) ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੌਮ ਨਾਲ ਗੱਦਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉੱਪਰੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਹਮਦਰਦ ਬਣਦਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਰਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੰਘਾਂ ਲਈ ਲੰਗਰ ਲੈਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਥਾਣਾ ਮਹਿਣਾ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।
ਅੰਤਿਮ ਮੁਕਾਬਲਾ
ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਕਰੀਬ 7:30 ਵਜੇ, ਥਾਣਾ ਮਹਿਣਾ ਦੇ ਐਸ.ਐਚ.ਓ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਭਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਫੋਰਸ, ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. ਅਤੇ ਬੀ.ਐਸ.ਐਫ. ਨੇ ਫਾਰਮ ਹਾਊਸ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰ ਲਿਆ।
ਜਦੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ “ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ, ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ” ਅਤੇ “ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ” ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਛੱਡੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਸਾਲਟ ਰਾਈਫਲਾਂ ਨਾਲ ਮੋਰਚੇ ਸੰਭਾਲ ਲਏ।
ਕਈ ਘੰਟੇ ਚੱਲੇ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਦਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਖਰਕਾਰ, ਗੋਲੀ-ਸਿੱਕਾ ਮੁੱਕ ਜਾਣ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਫੋਰਸ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜਾਮ ਪੀ ਗਏ। ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਘੇਰਾ ਤੋੜ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ (ਪਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ Bhai Baldev Singh Deba ਅਤੇ ਡਾਲਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ)।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਦੀ ਬਜਾਏ “ਲਾਵਾਰਿਸ” ਕਰਾਰ ਦੇ ਕੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅਖੀਰਲੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੋਏ।
7. ਬਦਲਾ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਾ
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਅਜਾਈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦੀ। Bhai Baldev Singh Deba ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਮਹਿਜ਼ 20 ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਕੇ.ਐਲ.ਐਫ. ਦੇ ਮੁਖੀ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਥਾਣਾ ਮਹਿਣਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥਾਣੇਦਾਰ (ASI) ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸਿਪਾਹੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਗੱਦਾਰ ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੇ ਕੀਤੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਪੁੱਤਰ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼
ਸ਼ਹੀਦ Bhai Baldev Singh Deba ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਾਰਨ ਅਪਾਹਜ ਹੋ ਗਏ ਸਨ (ਲੱਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ), ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਾਂਭੀ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਉਹ ਹਰ ਵਾਰ ਬਚ ਗਏ। ਅੱਜ ਉਹ ਪੰਥਕ ਸੋਚ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ (Timeline)
| ਸਮਾਂ (ਸਾਲ/ਤਾਰੀਖ) | ਘਟਨਾ ਵੇਰਵਾ |
| 2 ਮਾਰਚ 1965 | ਜਨਮ: ਪਿੰਡ ਧੂਰਕੋਟ ਕਲਾਂ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਗਾ (ਪਿਤਾ: ਸ. ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ, ਮਾਤਾ: ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ)। |
| ਜੂਨ 1984 | ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ। |
| 21 ਜਨਵਰੀ 1985 | ਬੀਬੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੌਰ ਨਾਲ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ। |
| 1985-1990 | ਕੇ.ਐਲ.ਐਫ. ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ, ਜਗਰਾਉਂ, ਬਰਨਾਲਾ ਅਤੇ ਬੱਦੋਵਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ। |
| 1990-1991 ਦੌਰਾਨ | ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਮੋਗਾ/ਮਹਿਣਾ ਥਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਤਸ਼ੱਦਦ, ਰਿਹਾਈ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਕੁਰਕੀ/ਅੱਗਜ਼ਨੀ। |
| 28 ਜੁਲਾਈ 1991 | ਸ਼ਹਾਦਤ: ਪਿੰਡ ਕਪੂਰੇ ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ (ਨਾਲ ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ)। |
| ਅਗਸਤ 1991 | ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵੱਲੋਂ ਥਾਣਾ ਮਹਿਣਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। |
ਸਿੱਟਾ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ‘ਦੇਬਾ’ ਧੂਰਕੋਟ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੱਸਦੇ-ਵੱਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ, ਜੋ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਲ ਵਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਤਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ‘ਤੇ ਕੌਮ ਦਾ ਰਾਖਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼, ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅੱਜ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲਈਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੀਏ।
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧੂਰਕੋਟ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਮਾਰਚ 1965 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਧੂਰਕੋਟ ਕਲਾਂ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਗਾ ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਸ. ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।
2. ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕਿਸ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ?
ਉਹ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਸਾਥੀ ਸਨ।
3. ਕਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਇਆ?
ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ 28 ਜੁਲਾਈ 1991 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਬਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਡਾਲਾ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
4. ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ?
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ, ਪਸ਼ੂ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 9 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲੱਤ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ।
5. ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਕਿਵੇਂ ਲਿਆ ਗਿਆ?
ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 20 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਨੇ ਥਾਣਾ ਮਹਿਣਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ।
#ShaheedBhaiBaldevSinghDeba #SikhHistory #KhalistanLiberationForce #Punjab1984 #DocumentaryHistory #SikhMartyrs #HumanRightsPunjab #DhurkotKalan
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ( 1984 Delhi’s Vidhwa Colony…) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is an Ireland-based digital creator, entrepreneur, and the founder of PunjabiTime.com. His platform is dedicated to reviving Punjabi culture and Sikh history through emotionally compelling and meticulously researched content. He bridges continents and generations with powerful storytelling that aims to educate, inspire, and unite the global Punjabi community.
Follow his work for stories that matter and a vision that builds a stronger future. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#SikhHistory #ShaheedBhaiBaldevSinghDeba #PunjabPolice #HumanRightsViolations #CBIInquiry #LegalJustice #1984SikhGenocideContext #Dhurkot #Moga #KhalistanLiberationForce
