ਪੜ੍ਹੋ Bhai Garja Singh ਦੀ ਦਿਲ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ—ਜਨਮ ਤੋਂ ਸ਼ਹੀਦੀ, “ਨੂਰਦੀ ਨਾਕਾ” ‘ਤੇ ਟੈਕਸ ਐਲਾਨ, ਚਿੱਠੀ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੂੰ ਤੇ ਅਟੁੱਟ ਹੌਂਸਲੇ ਨਾਲ ਆਖ਼ਰੀ ਯੁੱਧ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ।
ਮੁਕੱਦਮਾ: ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਅਮਰ ਯਾਦ: Bhai Garja Singh
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨਾਲ ਰੌਸ਼ਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਦਾਨ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਨਿੱਡਰ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਯਾਤਰਾ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਡੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਇਕਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਜਨਮ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਬਨਿਆਦ
Bhai Garja Singh ਦਾ ਜਨਮ 1700–1710 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਪਿੰਡ ਭਰਾਣਾ (ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨੀ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਗੁਰੂ-ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ‘ਚ ਸੇਵਾ, ਸਚਾਈ, ਦਇਆ ਤੇ ਨਿਆਂ-ਹੰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ।
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ: ਗੁਰੂ-ਸੇਵਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਜਵਾਨੀ ਵੱਲ ਵਧਦਿਆਂ, Bhai Garja Singh ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਰਤਨ-ਅਰਦਾਸ ਅਤੇ ਲੰਗਰ-ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਆਤਮ-ਛਾਂਨਬੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਧਰਮਕ ਆਸਥਾ ਵਿੱਚ ਅਟੱਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਗਈ।
ਉਤਪੀੜਨ ਦਾ ਯੁੱਗ: 1730–1740
1730 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ-ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ‘ਤੇ ਅਤਿ-ਕਠੋਰ ਉਤਪੀੜਨ ਅਪਣਾਇਆ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ‘ਤੇ ਇਨਾਮ ਲਾਇਆ, ਗੁਰੂਦੁਆਰੇ ਤਬਾਹ ਕੀਤੇ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਤਾਣ ਤੇ ਚੁਣੌਤੀ: ਨਿੱਡਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ
ਇਕ ਵਾਰ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬੋਟਾ ਸਿੰਘ ਵਾਪਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਆ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਦ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਿੱਖ ਤਾਂ ਹੁਣ ਰਹੇ ਹੀ ਨਹੀਂ।” ਇਸ ਤਾਣ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਚਿੰਗਾਰੀ ਜਗਾਈ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਡਰਨਾ ਨਹੀਂ।
ਨੂਰਦੀ ਨਾਕਾ: ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਰਵਰਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ
ਤਰਨਤਾਰਨ–ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਨੂਰਦੀ (ਸਰਾਇ ਨੂਰੁਦਿਨ) ਕੋਲ, Bhai Garja Singh ਅਤੇ Bhai Bota Singh ਨੇ ਹਥਿਆਰ-ਹੀਣ, ਸਿਰਫ ਸੌਟਿਆਂ ਨਾਲ ਅਹਿੰਸਕ ਨਾਕਾ ਲਾਇਆ। ਹਰ ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਹਨ ‘ਤੇ ਇਕ ਆਨਾ, ਹਰ ਖੋਤਾ ‘ਤੇ ਇਕ ਪੈਸਾ ਟੈਕਸ—ਇਹ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਅਡੋਲਤਾ ਦਾ ਛੋਟਾ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਾਜ਼ਿਆ।
ਚਿੱਠੀ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੂੰ: ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪੈਗਾਮ
Bhai Garja Singh ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੂੰ ਹੌਂਸਲਾ-ਭਰੀ ਅਤੇ ਚੇਤਾਵਨੀ-ਪੂਰਨ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜੀ:
ਚਿੱਠੀ ਲਿਖੇ ਸਿੰਘ ਗਰਜਾ,
ਹੱਥ ਹੈ ਸੋਟਾ, ਰਸਤੇ ‘ਚ ਖੜਾ।
ਆਨਾ ਲਾਇਆ ਗੱਡੀ ਨੂੰ, ਪੈਸਾ ਦਿੱਤਾ ਖੋਤਾ ਨੂੰ।
ਬਾਬੀ ਖਾਨ ਸੁਣੇ ਇਹ ਬੇਨ, ਅਖੀਰ ਦੱਸੇ ਗਰਜਾ।
ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
27 ਜੁਲਾਈ 1739 ਨੂੰ ਜਲਾਲੁਦਿਨ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਨੂਰਦੀ ‘ਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ। ਦੋਹਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸੋਟਿਆਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ। ਲਗਭਗ ਦੋ-ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਪਾਹੀ ਢਹਿ ਗਏ, ਪਰ ਆਖਿਰ ਵਿੱਚ ਗਰਜਾ ਅਤੇ ਬੋਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨਿਆਈ ਇਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣੇ।
ਸ਼ਹੀਦੀ ਬਾਅਦ: ਸੰਮਾਨ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰ
ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਭਰਾਣਾ ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰ ਸਥਾਪਤ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ 27 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ-ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਲੰਗਰ-ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਯਾਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਰਾਸਤ: ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ
Bhai Garja Singh ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਿੱਡਰਤਾ, ਸੰਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਹੀ ਅਸਲੀ ਹਥਿਆਰ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਪਾਠ ਹੈਰਾਨੀ-ਪੂਰਵਕ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਅਟੁੱਟ ਜੋਸ਼ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ-ਦਾਇਕ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ: ਅਮਰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ
Bhai Garja Singh ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੈ—ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਜਜ਼ਬਾ ਤੇ ਨਿਆਈ ਜਜ਼ਬਾ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਤਾਕਤ ਟੁੱਟ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ।
You May Also Like…. Bhai Bota Singh
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQ)
1. ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਕੌਣ ਸਨ?
ਉਹ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਭਰਾਣਾ (ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਭਾਰਤ) ਤੋਂ ਉਠੇ ਨਿੱਡਰ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ।
2. “ਨੂਰਦੀ ਨਾਕਾ” ਕੀ ਸੀ?
ਤਰਨਤਾਰਨ–ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਨੂਰਦੀ (ਸਰਾਇ ਨੂਰੁਦਿਨ) ਕੋਲ ਹਥਿਆਰ-ਹੀਣ, ਸੋਟਿਆਂ ਨਾਲ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਨਿਆਈ ਨਾਕਾ।
3. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੂੰ ਕੀ ਲਿਖਿਆ?
ਇਤਿਹਾਸਕ ਛੰਦਾਂ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੌਂਸਲਾ-ਭਰੀ ਹਾਜ਼ਰੀ, ਟੈਕਸ ਐਲਾਨ ਅਤੇ ਅਡੋਲ ਇਰਾਦਾ ਦਰਸਾਇਆ।
4. ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
27 ਜੁਲਾਈ 1739 ਨੂੰ, ਜਦ ਜਲਾਲੁਦਿਨ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਿਆ, ਦੋਵੇਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰ-ਇਨਕਾਰ ਕਰਕੇ ਜੰਗ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
5. ਉਨਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਨਿੱਡਰਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਕਤਾ ਲਈ ਅਟੁੱਟ ਜੋਸ਼ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
“ਉਹ ਸੂਰਮੇ ਜੋ ਕੌਮ ਦੀ ਲਾਜ ਲਈ ਜਾਨ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ। ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਗਾਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ।”
