ਕੀ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਾ ਬਾਗੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਸ਼ਹੀਦ Bhai Tarsem Singh ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ ਦੀ ਅਣਖੀ ਗਾਥਾ ਪੜ੍ਹੋ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ ਰਿਬੈਰੋ ਨੂੰ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿੱਚ ਵੰਗਾਰਿਆ ਸੀ।
ਅਣਖ ਦੀ ਚੰਗਿਆੜੀ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ (ਅਤੇ ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ ਦਾ ਸੱਚ)
ਭੂਮਿਕਾ: ਪੀ.ਏ.ਪੀ. ਤੋਂ ਪੰਥਕ ਸਫ਼ਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਨਾਮ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੰਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ ਸੀ — ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ (Bhai Tarsem Singh Veela Teja)।
Bhai Tarsem Singh ਪਹਿਲਾਂ [Punjab Police] ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ, ਪਰ 1984 ਦੇ ਹਲਾਤਾਂ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੁਝਾਰੂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਜੂਲੀਓ ਰਿਬੈਰੋ (Julio Ribeiro) ਦੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿੱਚ ਵੜ ਕੇ ਜੋ ਦਲੇਰੀ ਵਿਖਾਈ, ਉਸਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ “ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ” ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਖਬਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਹੀ ਵੇਰਵੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:
ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਪੇ
Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1950 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
- ਪਿਤਾ ਜੀ: ਸਰਦਾਰ ਪਰਮ ਸਿੰਘ ਜੀ।
- ਮਾਤਾ ਜੀ: ਮਾਤਾ ਗੁਰਬਚਨ ਕੌਰ ਜੀ।
ਭੈਣ-ਭਰਾ
Bhai Tarsem Singh ਜੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:
- ਭਰਾ: ਭਾਈ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ।
- ਭੈਣਾਂ: ਬੀਬੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਬੀਬੀ ਵੀਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ।
ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਭਰਤੀ
Bhai Tarsem Singh ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪਿੰਡ ਤੇਜਾ ਕਲਾਂ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਕੱਦ-ਕਾਠ ਲੰਬਾ, ਸਰੀਰ ਨਰੋਆ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਅਣਖੀਲਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰਦਿਆਂ ਹੀ ਪੀ.ਏ.ਪੀ. (Punjab Armed Police) ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਬੜੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ।
ਜ਼ਮੀਰ ਦਾ ਜਾਗਣਾ: 1984 ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਸੀ। ਸਰੋਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਨ 1983 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ’ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ।
ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਤਿਆਗ
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵਰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਕੁਰਲਾ ਉੱਠੀ।
ਅਖਬਾਰੀ ਹਵਾਲਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ:
“ਕੀ ਇਹ ਵਰਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੇ ਗਲ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਫੰਦੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹੈ?”
ਇਸ ਸਵਾਲ ਨੇ Bhai Tarsem Singh ਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਲੱਤ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ 6 ਮਾਰਚ 1985 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਗਏ।
ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ (The Ribero Incident): ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਲੇਰੀ
Bhai Tarsem Singh ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਚਰਚਿਤ ਕਾਰਨਾਮਾ “ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ” ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ।
ਪਿਛੋਕੜ: ਕੌਣ ਸੀ ਜੂਲੀਓ ਰਿਬੈਰੋ?
ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਜੂਲੀਓ ਰਿਬੈਰੋ (Julio Ribeiro) ਸੀ, ਜਿਸਨੇ “Bullet for Bullet” (ਗੋਲੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਗੋਲੀ) ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਇਸ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਰਿਬੈਰੋ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੋਧਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
3 ਅਕਤੂਬਰ 1986 ਦੀ ਸਵੇਰ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਐਕਸ਼ਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।
- ਭੇਸ ਬਦਲਣਾ: Bhai Tarsem Singh ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਵਰਦੀਆਂ ਪਾਈਆਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਖੁਦ ਪੁਲਿਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਸਲੂਟ ਮਾਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਕਿਫ਼ ਸਨ।
- ਪੀ.ਏ.ਪੀ. ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ: ਉਹ ਇੱਕ ਜੀਪ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪੀ.ਏ.ਪੀ. (PAP) ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗੇਟ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਸੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਵਰਦੀ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰੀ ਠਾਠ ਦੇਖ ਕੇ ਸਲੂਟ ਮਾਰੇ ਅਤੇ ਗੇਟ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ।
- ਹਮਲਾ: ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧਾ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਰਿਬੈਰੋ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਫਾਇਰਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਰਿਬੈਰੋ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਚ ਗਿਆ (ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਲੇਟ ਗਏ ਸਨ), ਪਰ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੇ ਪੂਰੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਾਪਸੀ
ਸਭ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ Bhai Tarsem Singh ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ “ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ” ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਇਹ ਘਟਨਾ [Punjab Police] ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਇੱਕ ਕਰਾਰੀ ਚਪੇੜ ਸੀ।
ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਅਕਹਿ ਤਸ਼ੱਦਦ
ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਫੜਨ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਇਰਤਾ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।
- ਘਰ ਦੀ ਕੁਰਕੀ: ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ Bhai Tarsem Singh ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਡੰਗਰ-ਪਸ਼ੂ ਤੱਕ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਗਏ।
- ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਖੱਜਲ-ਖੁਆਰੀ: ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਜਾ ਜੀ (ਭੈਣ ਦੇ ਪਤੀ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਥਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਜਾਇਜ਼ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਿਦਕ: ਅਖਬਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਮਾਤਾ ਗੁਰਬਚਨ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਪਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੰਨੇ ਦੁੱਖ ਝੱਲ ਕੇ ਵੀ ਕਦੇ Bhai Tarsem Singh ਨੂੰ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕੌਮ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹੋਰ ਖਾੜਕੂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ
ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, Bhai Tarsem Singh ਕਈ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਐਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
- ਕਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਬਟਾਲਾ ਖੇਤਰ: Bhai Tarsem Singh ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਲੁੱਟਾਂ-ਖੋਹਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਰੋਹਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧੀ-ਭੈਣ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
- ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ: ਉਹ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋਚਾਹਲ, ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਸਨ।
ਸ਼ਹਾਦਤ (The Martyrdom)
ਉਹ ਦਿਨ ਆ ਹੀ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਇਸ ਸੂਰਮੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ।
ਘਟਨਾ ਦਾ ਵੇਰਵਾ:
ਮੁਖਬਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ’ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਸੀ। ਅਖਬਾਰੀ ਕਟਿੰਗਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ ਆਖਰੀ ਗੋਲੀ ਤੱਕ ਲੜੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਈਨ ਮੰਨਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜਾਮ ਪੀਣਾ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
Bhai Tarsem Singh ਦੇ ਨਮਿਤ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭੋਗ ਪਿੰਡ ਤੇਜਾ ਵੀਲਾ (ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ) ਅਤੇ ਕਮਾਲਪੁਰ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿਖੇ ਪਾਏ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਥਕ ਆਗੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ, ਬਾਬਾ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਪਿਤਾ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ) ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ।
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ (Timeline Update)
| ਸਾਲ/ਤਾਰੀਖ (Year/Date) | ਘਟਨਾ (Event) | ਵੇਰਵਾ (Details) |
| 1950 | ਜਨਮ | ਪਿੰਡ ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਪਰਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ। |
| 1980s (ਸ਼ੁਰੂਆਤ) | ਭਰਤੀ | ਪੀ.ਏ.ਪੀ. (PAP) ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਏ। |
| 1983 | ਮੁਲਾਕਾਤ | ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ। |
| ਜੂਨ 1984 | ਮੋੜ | ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨ ਬਦਲਿਆ। |
| 6 ਮਾਰਚ 1985 | ਰੂਪੋਸ਼ੀ | ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੰਥਕ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। |
| 3 ਅਕਤੂਬਰ 1986 | ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ | ਜਲੰਧਰ PAP ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿੱਚ ਵੜ ਕੇ DGP ਰਿਬੈਰੋ ’ਤੇ ਹਮਲਾ। |
| ਸ਼ਹਾਦਤ 1990 | ਅੰਤਿਮ ਮੁਕਾਬਲਾ | ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। |
ਨਿਚੋੜ: ਇੱਕ ਅਮਿੱਟ ਪੈੜ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖੀ ਜਜ਼ਬੇ ਦੀ ਇੱਕ ਜਿਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਜਰਨੈਲ ਬਣਨ ਤੱਕ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਧਰਮ ’ਤੇ ਭੀੜ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਵਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਖ਼ਾਸਕਰ “ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ” ਵਿੱਚ Bhai Tarsem Singh ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਲੜਨਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੜ ਕੇ ਵੰਗਾਰਨਾ ਵੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਪਿੰਡ ਵੀਲਾ ਤੇਜਾ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਬੜੇ ਅਦਬ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਕੌਮਾਂ ਜਿਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ ਸਦਾ, ਜਦ ਤੱਕ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਚੱਲਦਾ ਰਹੇਗਾ।”
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs) – Updated
1. ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਡ (Ribero Kand) ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ?
ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਇਸ ਕਾਂਡ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ, ਜਲੰਧਰ ਪੀ.ਏ.ਪੀ. ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਜੂਲੀਓ ਰਿਬੈਰੋ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
2. ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੀ ਨਾਮ ਸੀ?
ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਖਬਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1950 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਰਦਾਰ ਪਰਮ ਸਿੰਘ ਸੀ।
3. ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਖਾੜਕੂ ਕਿਉਂ ਬਣੇ?
1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹੋਏ ਫੌਜੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ।
4. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਸਨ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ ਭਰਾ ਭਾਈ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ (ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਵੀਰ ਕੌਰ, ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ) ਸਨ।
5. ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੋਇਆ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਥਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਗ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੰਥਕ ਲੀਡਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ( Bhai Tarsem Singh ਸਾਹਿਬ…) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
ਕਾਨੂੰਨੀ ਬੇਦਾਅਵਾ (Disclaimer):
ਇਹ ਲੇਖ ਉਪਲਬਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ, ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਚਸ਼ਮਦੀਦਾਂ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ’ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਜ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ। ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਜਾਣਕਾਰੀ [Punjab Police] ਅਤੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਵੇਰਵਾ ਹੈ।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is an Ireland-based digital creator, entrepreneur, and the founder of PunjabiTime.com. His platform is dedicated to reviving Punjabi culture and Sikh history through emotionally compelling and meticulously researched content. He bridges continents and generations with powerful storytelling that aims to educate, inspire, and unite the global Punjabi community.
Follow his work for stories that matter and a vision that builds a stronger future. 🌍
#RiberoKand #BhaiTarsemSinghVeelaTeja #SikhResistance #Punjab1986 #SikhMartyrs #PunjabPoliceHistory #OperationBlueStarImpact #ShaheedSingh
