Dallewalia Misl ਅਤੇ Nakai Misl ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਇਤਿਹਾਸ, ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ, ਫਿੱਲੌਰ-ਰਾਹੋਂ-ਨਕੋਦਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਏ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੱਲੇਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਅਤੇ Nakai Misl ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਦੱਲੇਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਸਰਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਚਰਮੋਤਕਰਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਫਿੱਲੌਰ, ਰਾਹੋਂ ਅਤੇ ਨਕੋਦਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ Nakai Misl ਨੇ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।
Dallewalia Misl ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਤਿਹਾਸ
Dallewalia Misl ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਰਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੱਤਰੀ ਸਿੱਖ ਸੀ, ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਦੱਲੇਵਾਲ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਸੀ, ਜੋ ਰਾਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸੇ ਪਿੰਡ ਦੱਲੇਵਾਲ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ 1726 ਵਿੱਚ ਪਾਹੁਲ ਛਕਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦਾਲ ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਿਕ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨੇਤਾ ਬਣਾਇਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ 150 ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਜਲੰਧਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਮਾਲ ਲੁੱਟ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਤ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਜੈਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 1746 ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰੂਪ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।
Nakai Misl ਦਾ ਸੰਗਠਿਤ ਰੂਪ
1748 ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੂੰ Dallewalia Misl ਦਾ ਮੁਖੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਉਸ ਦੇ ਉਪ-ਮੁਖੀ ਸਨ। ਦੱਲੇਵਾਲੀਆ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀ ਜਥੇ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮਿਸਲ ਦੀ ਤਾਕਤ ਲਗਭਗ 5,000 ਨਿਯਮਤ ਘੋੜ-ਸਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੀ।
ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਸਫਲ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਈਆਂ। 1757 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਦਿੱਲੀ, ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਲੁੱਟ ਦਾ ਮਾਲ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਮਾਨ ਵਾਲੇ ਕਾਫਲੇ ਉੱਤੇ ਅਕਸਰ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। 400 ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ਦੀ ਕਮਾਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੇ ਪਾਨੀਪਤ, ਰੋਹਤਕ, ਹਾਂਸੀ ਅਤੇ ਹਿਸਾਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ।
ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ
1759 ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦਾ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਾਥੀ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ (1710-1807) ਕੰਗ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਸੀ, ਜੋ ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਲੋਹੀਆਂ ਤੋਂ ਛੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੰਗ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮਿਸਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਯੋਗ ਅਗਵਾ ਅਤੇ ਨਿਡਰ ਯੋਧਾ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ।
ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦਾ ਅਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ
ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1710 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਗਰੀਬ ਸੀ , ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਲਗਭਗ ਸੌ ਬੱਕਰੀਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਬੇਈਨ ਨਦੀ ਨੂੰ ਰੱਸੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਹੁਨਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ “ਘੇਬਾ” ਦਾ ਨਾਮ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਉਹ ਜੋ ਰਹੱਸਮਈ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਬਦਨਾਮ ਗੁੱਜਰ ਡਾਕੂ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਲੁੱਟਮਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮ ਬਹਾਦਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸਾਥੀ ਜੋੜ ਦਿੱਤੇ। ਮਾਰਚ 1757 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਕੇ ਪਹਿਲਾ ਘੋੜਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।
ਮਿਸਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ
Dallewalia Misl ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਸੰਪ੍ਰਭੂ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨੇ ਅਗਵਾਈ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਮਿਸਲ ਨੂੰ ਅੰਬਾਲਾ ਖੇਤਰ (ਹਰਿਆਣਾ ਖੇਤਰ) ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਪਠਾਣਾਂ ਦੇ ਕਸੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ 1764 ਵਿੱਚ ਸਿਰਹਿੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ।
ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨੇ ਰਾਹੋਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਿਸਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੱਲੇਵਾਲੀਆ ਦੇ ਸੰਘ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 1760 ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨੇ ਧਰਮਕੋਟ ਅਤੇ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੁਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਧਰਮਕੋਟ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਿਆ।
ਮਿਸਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
1780 ਤੱਕ Dallewalia Misl ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਨਕੋਦਰ, ਤਲਵਾਨ, ਬਦਾਲਾ, ਰਾਹੋਂ, ਫਿੱਲੌਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਆਦਿ ਖੇਤਰ ਸਨ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਅੱਜ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਮਿਸਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਤਾਕਤ 5,000 ਨਿਯਮਤ ਘੋੜ-ਸਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ।
ਮਾਰਚ 1763 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਆਨੰਦਪੁਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਹਿੰਦ ਜਾ ਰਹੇ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਫਲੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਮਈ 1763 ਵਿੱਚ ਕਸੂਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਮਾਲ ਮਿਲਿਆ।
Nakai Misl ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ
Nakai Misl ਸੰਧੂ ਜੱਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਬਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਖੇਤਰ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਮਿਸਲ ਨੇ ਸਿਆਲ, ਪਠਾਣ ਅਤੇ ਖੜਲਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੁਕਰਚਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ।
ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਕ
Nakai Misl ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ 1748 ਤੋਂ 1810 ਤੱਕ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੀ: ਸਰਦਾਰ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨਕਈ (1748-1767), ਸਰਦਾਰ ਨਰ ਸਿੰਘ ਨਕਈ (1767-1775), ਸਰਦਾਰ ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ (1775-1784), ਸਰਦਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ (1784-1789), ਸਰਦਾਰ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ (1789-1807), ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਕਾਹਾਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ (1807-1810)।
ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਰਦਾਰ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨਕਈ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਕਈ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਸੀ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮਿਸਲ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਉਸ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਨੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਸੀ।
Nakai Misl ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ
ਸਰਦਾਰ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨਕਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਸ ਦੇ ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਣਨੀਤਿਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮਿਸਲ ਦੀ ਫੌਜੀ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ, ਅਫਗਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦਿਲ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਸਰਦਾਰ ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ ਨੇ Nakai Misl ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਾਇਆ। ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਯੋਧਾ ਸੀ ਜੋ ਅਕਸਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਫਿੱਲੌਰ, ਰਾਹੋਂ ਅਤੇ ਨਕੋਦਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਹੱਤਵ:
ਫਿੱਲੌਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਫਿੱਲੌਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁੱਖ GT ਰੋਡ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਿਲ੍ਹਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਮੀ ਫਿੱਲੌਰ ਆਏ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇੱਥੇ ਰਾਤ ਠਹਿਰੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਫਿੱਲੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ “ਬਿਸਤ ਦੋਆਬ” ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ GT ਰੋਡ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਲਾਲ ਆਰਕਿਟੈਕਚਰਲ ਢਾਂਚਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸਰਾਇਆ/ਸਰਾਂ ਸੀ।
ਰਾਹੋਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਹੱਤਵ
ਰਾਹੋਂ Dallewalia Misl ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਜੁਲਾਈ 1710 ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਸ ਖਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਾਹੋਂ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਝੜਪ ਹੋਈ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਜਨਰਲ ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬੰਗੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਰਾਹੋਂ ਅਤੇ ਨਾਲ ਦੇ ਪਰਗਣਿਆਂ ਦੇ ਚੌਧਰੀਆਂ, ਮੁਕੱਦਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੁੰਗੋਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦੇਣ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 1710 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਾਹੋਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ।
ਨਕੋਦਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਨਕੋਦਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਕੰਬੋਹ ਨੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਕੋਦਰ ਖਾਨ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਅਫਗਾਨ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਾਲਿਕ ਨਕੋਦਰ ਖਾਨ, ਜੋ ਰਾਏ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਭਰਾ ਸੀ, ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮਾਂਜ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਬਣਾਇਆ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 1816 ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 1854 ਤੱਕ ਇਹ ਇੱਕ ਛਾਉਣੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਸੰਘੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ
ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਗਠਨ 1708 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ 1716 ਵਿੱਚ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਅਰਾਜਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਸਤਾਉਣੀ ਦਾ ਸਾਮ੍ਹਣਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਅਪਣਾਉਣਾ ਪਿਆ।
ਇਸ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸਮੇਂ ਨੇ ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਛੋਟੇ ਫੌਜੀ ਧੜੇ ਸਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ, ਵਫਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਦੁਆਰਾ ਇਕਜੁਟ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਯੋਧਾ ਸੰਗਠਨ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ।
ਮਿਸਲੀ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਪਰ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਸਨ। ਹਰ ਮਿਸਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ (ਮੁਖੀ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਇੱਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਸਿੱਖ ਮਕਸਦ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫਾਦਾਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ।
ਹਰ ਮਿਸਲ ਇੱਕ ਘੋੜ-ਸਵਾਰ ਫੌਜ ਦੀ ਕਮਾਨ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਕੁਝ ਸੌ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਯੋਧਿਆਂ ਤੱਕ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਸਲਦਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਆਪਣੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮਿਸਲ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫਾਦਾਰੀ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਇਕਜੁਟ ਸਨ।
ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਹਰ ਮਿਸਲ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਾਸਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੰਡਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੈਡਰਲ ਢਾਂਚਾ ਬਣਿਆ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਬਣਿਆ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 1801 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਨਕਈ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਦੀ 1807 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਆ। ਮੋਹਕਮ ਚੰਦ ਨੇ ਚੁਨੀਆ, ਦਿਪਾਲਪੁਰ ਅਤੇ ਸਤਘਰਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।
ਦੱਲੇਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਅੰਤ
1807 ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਏ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ Dallewalia Misl ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਕਾਈ ਵਜੋਂ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਯੋਗਦਾਨ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਿਹਾ।
Nakai Misl ਦਾ ਸਮਾਪਨ
ਸਰਦਾਰ ਕਾਹਾਨ ਸਿੰਘ ਮੁਲਤਾਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਆਪਣੇ ਕੰਟਰੋਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪਾਏ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਾਹਾਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹੇਰਵਾਲ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਮਤ 15,000 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਖਜ਼ਾਨ ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰ ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਨੂੰ ਨਨਕੋਟ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
Dallewalia Misl ਅਤੇ Nakai Misl ਨੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮੁੱਲ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਬਲਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ। ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਵਰਗੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਰਪਣ ਨੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਫਿੱਲੌਰ, ਰਾਹੋਂ ਅਤੇ ਨਕੋਦਰ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਗਵਾਹ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਹਨ।
ਸਿੱਟਾ
Dallewalia Misl ਅਤੇ Nakai Misl ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦੀ ਮਹਾਨ ਅਗਵਾਈ ਤੱਕ, Dallewalia Misl ਨੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ Nakai Misl ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਵੀ ਫਿੱਲੌਰ, ਰਾਹੋਂ ਅਤੇ ਨਕੋਦਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵੰਤ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਸਲਾਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਯੁੱਗ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸਮਝ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Karorsinghia Misl : ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਅਧਿਆਇ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ (FAQ)
1. Dallewalia Misl ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ?
Dallewalia Misl ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਰਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਖੱਤਰੀ ਸਿੱਖ ਸੀ ਅਤੇ ਦੱਲੇਵਾਲ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨੇ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ।
2. ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨੂੰ “ਘੇਬਾ” ਦਾ ਨਾਮ ਕਿਉਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ?
ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ “ਘੇਬਾ” ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬੇਈਨ ਨਦੀ ਨੂੰ ਰੱਸੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। “ਘੇਬਾ” ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਉਹ ਜੋ ਰਹੱਸਮਈ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
3. Dallewalia Misl ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰ ਸਨ?
Dallewalia Misl ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰ ਫਿੱਲੌਰ, ਰਾਹੋਂ, ਨਕੋਦਰ, ਤਲਵਾਨ, ਬਦਾਲਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਆਦਿ ਸਨ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਅੱਜ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹਨ।
4. ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦਾ ਖੇਤਰ ਕਿੱਥੇ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ?
Nakai Misl ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੰਧੂ ਜੱਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਰਦਾਰ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨਕਈ ਸਨ।
5. ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਹੋਇਆ?
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 1801 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਭਿੰਨ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੱਲੇਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ 1807 ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਨਕਈ ਮਿਸਲ 1810 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।
