ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ…
ਕੌਣ ਸਨ Jathedar Talwinder Singh ਬੱਬਰ? ਇੱਕ ਯੋਧਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ‘ਅੱਤਵਾਦੀ’ ਤੇ ਕੌਮ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਜਾਣੋ ਪੂਰੀ ਸੱਚਾਈ ਇਸ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ ਵਿੱਚ।
ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ: ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
ਜਾਣ-ਪਛਾਣ: Jathedar Talwinder Singh
20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ Jathedar Talwinder Singh ਬੱਬਰ ਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ Sikh ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਆਗੂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦੋ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਕਈ Sikh ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182 ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਲੇਖ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਧਿਰ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ Jathedar Talwinder Singh ਬੱਬਰ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ, ਤੱਥ-ਅਧਾਰਿਤ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਜਾਂਚਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਏ ਗਏ ਦੋਸ਼ਾਂ, ਦੋਵਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਾਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁਕੰਮਲ ਤਸਵੀਰ ਉਜਾਗਰ ਹੋ ਸਕੇ।
ਆਰੰਭਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਬੁਨਿਆਦ
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
Jathedar Talwinder Singh ਦਾ ਜਨਮ 26 ਫਰਵਰੀ, 1944 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੀ ਕਪੂਰਥਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਾਂਛਟ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਚਹੱਟ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ Sikh ਰਾਜਪੂਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਈ 1970 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਗਏ। ਇਹ ਉਹ ਦੌਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ Sikh ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ, ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵੱਸ ਰਹੇ ਸਨ।
ਇਸ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦਾ ਵੈਨਕੂਵਰ ਖੇਤਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ Sikh ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। Jathedar Talwinder Singh ਦਾ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਆਰਥਿਕ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ, ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਨਾਹਗਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। Jathedar Talwinder Singh ਦਾ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਕਦਮ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਵਾਲਗੀ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲੀ।
1978 ਦਾ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ: ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਘਟਨਾ
Jathedar Talwinder Singh ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਮੋੜ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1978 ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਆਇਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਅਖੰਡ ਕੀਰਤਨੀ ਜਥੇ ਅਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ Sikh ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਹੋਈ। ਇਸ ਖੂਨੀ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ 13 SIKH ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰੋਸ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਨਿਰੰਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ Sikh ਪੰਥ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇਕਣ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ Jathedar Talwinder Singh ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਤਕਾਲੀ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 62 ਨਿਰੰਕਾਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇਹ ਕੇਸ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲੇ ਨੇ Sikh ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਬੇਗਾਨਗੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਹ ਸਾਕਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਝੜਪ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇਹ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਅੰਦਰ ਰਾਜ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਡੂੰਘੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ “ਨਿਆਂਇਕ ਖਲਾਅ” ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ Jathedar Talwinder Singh ਵਰਗੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਵਰਗੀਆਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ “ਬਦਲੇ” ਰਾਹੀਂ ਭਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ “ਨੈਤਿਕ ਮਨਜ਼ੂਰੀ” ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਹ ਮੰਨਣ ਲੱਗੇ ਸਨ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, 1978 ਦਾ ਸਾਕਾ Jathedar Talwinder Singh ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਆਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼
ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਗਠਨ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼
1978 ਦੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ (BKI) ਨਾਮਕ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਇਆ। ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1978 ਵਿੱਚ ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਅਤੇ Jathedar Talwinder Singh ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। Jathedar Talwinder Singh ਨੇ 1979 ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ। ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਨਾਮ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੰਧ ਨੇ ਨਵੀਂ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਉਦੇਸ਼ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ Sikh ਕੌਮ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼, ਖਾਲਿਸਤਾਨ, ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੋਹਰੀ ਸੀ: ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਇਸਦਾ ਤਤਕਾਲੀ ਟੀਚਾ 1978 ਦੇ ਸਾਕੇ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ “ਪੰਥ ਦੋਖੀਆਂ” ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇਸਦਾ ਲੰਬੀ ਮਿਆਦ ਦਾ ਟੀਚਾ Sikh ਕੌਮ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਸਿਆਸੀ ਹੱਲ ਲੱਭਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਹਰੀ ਪਹੁੰਚ—ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੁਪਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ—ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ Sikh ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।
“ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਭਗਤੀ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ… ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੀਰੀ ਤੇ ਪੀਰੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀਆਂ।”
– ਵਧਾਵਾ ਸਿੰਘ, ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ
ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪਹੁੰਚ ਨੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬਦਲਾਖੋਰੀ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇੱਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਅਪੀਲ ਅਤੇ ਭਰਤੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਰੰਭਿਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1978 ਦੇ ਸਾਕੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸਨ। ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨੇ 24 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1980 ਨੂੰ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਮੁਖੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੇ “ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸੱਤ ਸਿਤਾਰਿਆਂ” ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।
ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਨਿਰੰਕਾਰੀਆਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀਆਂ। 9 ਸਤੰਬਰ, 1981 ਨੂੰ, ਹਿੰਦ ਸਮਾਚਾਰ ਅਖਬਾਰ ਸਮੂਹ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਲੋਚਕ, ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਾਰਾਇਣ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਈ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਕਤਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨੇ ਲਈ ਸੀ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਬਦਲਾ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ Sikh ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਕੇ ਇੱਕ “ਡਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ” ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਾਰਾਇਣ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।
ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ, 19 ਨਵੰਬਰ, 1981 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਹੇੜੂ ਵਿੱਚ Punjab Police ਨਾਲ ਹੋਏ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੇ Jathedar Talwinder Singh ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਦਨਾਮੀ ਦਿਵਾਈ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ Punjab Police ਦੇ ਦੋ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਅਤੇ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ, ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ FIR ਵਿੱਚ Jathedar Talwinder Singh ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕਤਲ ਦੇ ਛੇ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ।
Punjab Police ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਇਹ ਹਮਲਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਅਥਾਰਟੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182: ਦੋਸ਼, ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦ
ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਿੱਟੇ
23 ਜੂਨ, 1985 ਨੂੰ, ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਫਲਾਈਟ 182, ਜੋ ਮਾਂਟਰੀਅਲ ਤੋਂ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਆਇਰਲੈਂਡ ਦੇ ਤੱਟ ਨੇੜੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਕ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਸਾਰੇ 329 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 268 ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨਾਗਰਿਕ, 27 ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਗਰਿਕ ਅਤੇ 22 ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਸੇ ਦਿਨ, ਟੋਕੀਓ ਦੇ ਨਾਰੀਤਾ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੰਬ ਫਟਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਮਾਨ ਢੋਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਬੰਬ ਵੀ ਵੈਨਕੂਵਰ ਤੋਂ ਆਏ ਇੱਕ ਸੂਟਕੇਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਫਲਾਈਟ ਸੀ।
ਇਹ ਘਟਨਾ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮੂਹਿਕ ਕਤਲ ਸੀ ਅਤੇ 9/11 ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ-ਭਾਰਤ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਦਰਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗੀ ਜਾਂਚ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਮਾਊਂਟਿਡ ਪੁਲਿਸ (RCMP) ਅਤੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਕਿਉਰਿਟੀ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਸਰਵਿਸ (CSIS) ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਜੱਜ ਜੌਹਨ ਮੇਜਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਇਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸਿੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰਗਨਾ Jathedar Talwinder Singh ਸੀ। ਜਾਂਚ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਕਿ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ “ਗਲਤੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ” (a cascading series of errors) ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹਮਲਾ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ।
ਇਹ ਘਟਨਾ ਕੈਨੇਡਾ ਲਈ ਇੱਕ “ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਦਮਾ” ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇੱਕ “ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਮੱਸਿਆ” ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਕਮੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਕਿ ਇਹ “ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ” ਸੀ, ਨੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ। ਇਸ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੇ Jathedar Talwinder Singh ਅਤੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਵੱਡੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ।
ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲੇ
ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਬਹੁਤ ਲੰਬੀ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਇਹ ਮੁਕੱਦਮਾ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਅਤੇ ਲੰਬਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਲਗਭਗ 130 ਮਿਲੀਅਨ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਹੋਏ। ਇਸ ਪੂਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਿਅਤ, ਨੂੰ ਹੀ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਉਸਨੇ ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਤਿਆ (manslaughter) ਦਾ ਦੋਸ਼ ਕਬੂਲ ਕੀਤਾ।
ਦੋ ਹੋਰ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ, ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਮਲਿਕ ਅਤੇ ਕਾਮਲੂਪਸ ਦੇ ਮਿੱਲ ਵਰਕਰ ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਬਾਗੜੀ, ‘ਤੇ ਕਤਲ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਾਰਚ 2005 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ Jathedar Talwinder Singh ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੰਬਰ 1985 ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸਫੋਟਕਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਸਬੂਤ ਨਾਕਾਫੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਇਸ ਕੇਸ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਈ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਕਿ ਗਵਾਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਇਆ ਅਤੇ ਧਮਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਗਵਾਹ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਹੇਅਰ, ਜਿਸਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਕਬਾਲ ਕਰਦੇ ਸੁਣਿਆ ਸੀ, ਦੀ 1998 ਵਿੱਚ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅੰਦਰ “ਚੁੱਪ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼” (conspiracy of silence) ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਮੂਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਵੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਕਲਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ-ਦਾਅਵੇ
ਜਿੱਥੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਜਾਂਚ Jathedar Talwinder Singh ਅਤੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਕੁਝ ਵਿਕਲਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ-ਦਾਅਵੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤਰਕਾਰ ਜ਼ੁਹੈਰ ਕਸ਼ਮੇਰੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਇਨ ਮੈਕਐਂਡਰਿਊ ਦੀ ਕਿਤਾਬ “ਸਾਫਟ ਟਾਰਗੇਟ” (Soft Target) ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਧਮਾਕੇ ਪਿੱਛੇ ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਹੱਥ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ Sikh ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣਾ ਸੀ।
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ RCMP ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਇਹ ਮੰਨਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਕਿ Jathedar Talwinder Singh ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਏਜੰਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ (PHRO) ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ Jathedar Talwinder Singh ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੂੰ ਛੁਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ, ਜਿਸਨੂੰ PHRO ਭਾਰਤੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਏਜੰਟ ਦੱਸਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦਾਅਵੇ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹਨ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹਨਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਹ ਵਿਕਲਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਇੱਕ “ਜਾਣਕਾਰੀ ਯੁੱਧ” (information warfare) ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸੱਚਾਈ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਧੁੰਦਲਕੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ “ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਦਵੰਦ” (narrative deadlock) ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਵੀ ਪੱਖ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਰਜ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਰੇਖਾ
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ Jathedar Talwinder Singh ਬੱਬਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਵੇਰਵਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
| ਸਾਲ/ਮਿਤੀ (Year/Date) | ਘਟਨਾ (Event) | ਵੇਰਵਾ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ (Description and Significance) | ਸਰੋਤ (Source ID) |
| 26 ਫਰਵਰੀ, 1944 | ਜਨਮ | ਪਿੰਡ ਪਾਂਛਟ, ਕਪੂਰਥਲਾ, ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। | 1 |
| ਮਈ 1970 | ਕੈਨੇਡਾ ਪਰਵਾਸ | ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਗਏ। | 2 |
| 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1978 | ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ | ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ, ਜਿਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। | 8 |
| 1978 | ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ | ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। | 3 |
| 1979 | ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ | ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਣੇ। | 2 |
| 9 ਸਤੰਬਰ, 1981 | ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਾਰਾਇਣ ਦਾ ਕਤਲ | ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਲੋਚਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲਈ ਗਈ। | 2 |
| 19 ਨਵੰਬਰ, 1981 | ਦਹੇੜੂ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਾ | ਦੋ Punjab Police ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਇਆ ਅਤੇ ਕਤਲ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲੱਗੇ। | 2 |
| ਜੁਲਾਈ 1982 | ਹਵਾਲਗੀ ਦੀ ਮੰਗ ਖਾਰਜ | ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਹਵਾਲਗੀ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। | 4 |
| ਜੂਨ 1983 | ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ | Punjab Police ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। | 2 |
| ਜੁਲਾਈ 1984 | ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾਈ | ਜਰਮਨ ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਬਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਨੇਡਾ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ। | 2 |
| ਜੂਨ 1984 | ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ | ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਲਗਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੜਕਾਊ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ। | 2 |
| 23 ਜੂਨ, 1985 | ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182 ਬੰਬ ਧਮਾਕਾ | 329 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ; ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਜਾਂਚ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਰਤਾ ਦੱਸਿਆ। | 11 |
| 8 ਨਵੰਬਰ, 1985 | ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ | ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਪਰ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਦੋਸ਼ ਖਾਰਜ ਹੋ ਗਏ। | 11 |
| 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1992 | ਸ਼ਹਾਦਤ | Punjab Police ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ; ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆ ਦੱਸਿਆ। | 2 |
ਅੰਤਿਮ ਦਿਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ‘ਤੇ ਵਿਵਾਦ
Punjab Police ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ: ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਾ
Punjab Police ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ, Jathedar Talwinder Singh 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1992 ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਫਿਲੌਰ ਨੇੜੇ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡ ਕੰਗ ਅਰਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਦੌਰਾਨ ਆਮ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ “ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ” ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਰਾਜ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ।
ਇਹ “ਮੁਕਾਬਲਾ” ਬਿਰਤਾਂਤ ਰਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਬਗਾਵਤ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਯੋਜਿਤ ਹੱਤਿਆ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ “ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ” ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਜਾਇਜ਼ ਲੜਾਈ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। Jathedar Talwinder Singh ਵਰਗੇ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਆਗੂ ਦਾ “ਸਫਲ ਮੁਕਾਬਲਾ” Punjab Police ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁਖੀ ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।
ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ: ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਦਾਅਵੇ
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ Punjab Police ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। Ensaaf, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀਕਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, Jathedar Talwinder Singh ਨੂੰ 8 ਅਤੇ 9 ਅਕਤੂਬਰ, 1992 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਗੁਪਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਦਿਨ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਇੱਕ “ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆ” (extrajudicial execution) ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸੋਚਿਆ-ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਝੂਠਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ।
ਇਹ ਦਾਅਵੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦਰਭ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। Human Rights Watch ਅਤੇ Amnesty International ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ Punjab Police ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ “ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆਵਾਂ,” “ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਗੁੰਮਸ਼ੁਦਗੀਆਂ,” ਅਤੇ “ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ” ਇੱਕ ਆਮ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
Punjab Police ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿਚਲਾ ਇਹ ਵਿਰੋਧ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਪਤਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। Jathedar Talwinder Singh ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਸ ਸਟੱਡੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸੱਚਾਈ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਯੋਜਿਤ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਕਥਿਤ ਇਕਬਾਲੀਆ ਬਿਆਨ ਦਾ ਰਹੱਸ
Jathedar Talwinder Singh ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਵਿਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਥਿਤ ਇਕਬਾਲੀਆ ਬਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ (PHRO) ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ Tehelka ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ Jathedar Talwinder Singh ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ Punjab Police ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਇਕਬਾਲੀਆ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਇਸ ਕਥਿਤ ਬਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਧਮਾਕੇ ਲਈ ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਬੂਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਅਸਲ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ Sikh ਯੂਥ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁਖੀ ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਦਾਅਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, Jathedar Talwinder Singh ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਰੋਡੇ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ‘ਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਰੋਤ ਭਾਰਤੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਏਜੰਟ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਥਿਤ ਬਿਆਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸੱਚਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ, ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਥਿਆਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ‘ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਵਾਲ ਰਹਿਣਗੇ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ: ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ
Jathedar Talwinder Singh ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ Sikh ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ Sikh ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ Sikh ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। Sikh ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਅਰਥ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ, ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਖਾਤਰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਨੁਸਾਰ, Jathedar Talwinder Singh ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਯੋਧੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਅਤੇ Sikh ਕੌਮ ‘ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਸਤਿਕਾਰ ਅੱਜ ਵੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਰੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਸਾਖੀ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਾਲੇ ਫਲੋਟ ਅਤੇ ਪੋਸਟਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। Jathedar Talwinder Singh ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਿਆਨ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਦੁਆਰਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ, ਆਪਣੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਜਿੰਦਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ
Sikh ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ, ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਰਕਾਰਾਂ Jathedar Talwinder Singh ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਦੇਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ, ਕੈਨੇਡਾ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਲਈ, Jathedar Talwinder Singh ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਨੇਤਾ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਲਈ, ਉਹ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182 ਦੇ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰਗਨਾ ਹਨ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਾ ਜਿਸਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਬੇਕਸੂਰ ਜਾਨਾਂ ਲਈਆਂ। ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਦਾ ਮਕਸਦ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਅੱਤਵਾਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ‘ਅੱਤਵਾਦੀ’ ਲੇਬਲ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਡੂੰਘਾ ਪਾੜਾ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਖਾਈ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਮਤਭੇਦ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਆਂ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਢਾਂਚਿਆਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਟਕਰਾਅ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਬਹਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ: ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ
Jathedar Talwinder Singh ਬੱਬਰ ਦੀ ਜੀਵਨੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਦੀ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦੋ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ: ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਲਈ Sikh ਕੌਮ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਅਤੇ ਸਵੈਮਾਣ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਕੌਮੀ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਹਨ; ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਉਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਮੌਤਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੱਚਾਈ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਰੋਧੀ ਦਾਅਵਿਆਂ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਅਧੂਰੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਤੇ ਛੁਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਲੇਖ ਕਿਸੇ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਪਲਬਧ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਠਕ ਇਸ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਸਕੇ। Jathedar Talwinder Singh ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੋਸ਼ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਦੂਰਗਾਮੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਦੁਖਦਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ Sikh ਕੌਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ, ਪਛਾਣ, ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਬਹਿਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਅਤੀਤ ਦੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣਾ ਹੀ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਨਿਆਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਹੈ। Sikh ਕੌਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ, ਲਚਕੀਲੇਪਣ ਅਤੇ ਮੁੜ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਮੇਜਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ … Major Baldev Singh Ghuman (1937-1990)
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਕਿਉਂ ਹਨ?
Jathedar Talwinder Singhਬੱਬਰ (1944–1992) ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਗੂ ਸਨ। ਉਹ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਦੋ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹਨ। ਕਈSikhਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰSikhਕੌਮ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਨੇ 1984 ਦੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਅਤੇSikhਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ।- ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਨੇਤਾ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਂਚ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1985 ਦੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182 ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਰਤਾ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 329 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
2. 1978 ਦੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕੇ ਨੇ ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ?
- 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1978 ਦਾ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕਾ
Jathedar Talwinder Singhਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਘਟਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਵਿੱਚ 13Sikhਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਸਾਰੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਇਸਨੇSikhਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। - ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੇ
Jathedar Talwinder Singhਨੂੰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਕਸਦ ਇਸ ਸਾਕੇ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣਾ ਸੀ।
3. ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182 ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕੀ ਹਨ?
ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਧਮਾਕੇ ਬਾਰੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹਨ:
- ਅਧਿਕਾਰਤ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬਿਰਤਾਂਤ: ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਲੰਬੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਜੌਹਨ ਮੇਜਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਧਮਾਕਾ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਰਤਾ
Jathedar Talwinder Singhਸੀ। ਇਸ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਿਆ, ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ। - ਵਿਕਲਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ: ਕੁਝ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ (“ਸਾਫਟ ਟਾਰਗੇਟ” ਕਿਤਾਬ) ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ (PHRO) ਨੇ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਧਮਾਕੇ ਪਿੱਛੇ ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ
Sikhਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਹ ਦਾਅਵੇ ਬਹੁਤ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ।
4. ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਕੀ ਹੈ?
Jathedar Talwinder Singh ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹਨ:
Punjab Policeਦਾ ਦਾਅਵਾ:Punjab Policeਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1992 ਨੂੰ ਫਿਲੌਰ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।- ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ: Ensaaf ਅਤੇ PHRO ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਝੂਠਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ,
Jathedar Talwinder Singhਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ “ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆ” ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਘਾਣ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਪੈਟਰਨ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
5. ਕੁਝ Sikh ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਕਿਉਂ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂ ਆਗੂ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਇਹ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਅਤੇ ਸੰਦਰਭਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ:
- ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ:
Sikhਧਰਮ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮ ਲਈ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।Jathedar Talwinder Singhਦੇ ਸਮਰਥਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਯੋਧੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੇ 1984 ਦੇSikhਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਕੌਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਇਜ਼ ਸੰਘਰਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - ‘ਖਾੜਕੂ ਆਗੂ’ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ: ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਧਮਾਕੇ ਵਿੱਚ), ਅੱਤਵਾਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਵੀ ਮਕਸਦ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ( ਜਥੇਦਾਰ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ…) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is an Ireland-based digital creator, entrepreneur, and the founder of PunjabiTime.com. His platform is dedicated to reviving Punjabi culture and Sikh history through emotionally compelling and meticulously researched content. He bridges continents and generations with powerful storytelling that aims to educate, inspire, and unite the global Punjabi community.
Follow his work for stories that matter and a vision that builds a stronger future. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#JathedarTalwinderSingh #BabbarKhalsa #SikhHistory #Punjab1984 #AirIndia182 #KhalistanMovement #HumanRightsPunjab
