Karorsinghia Misl ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸ – ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਤਕ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Karorsinghia Misl ਸਿੱਖ ਕਨਫੈਡਰੇਸੀ ਦੀਆਂ ਬਾਰਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਰਦਾਰ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜੇਤੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੈਨਿਕ ਵਿਜਯਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਬਲਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
Karorsinghia Misl ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਪਨਾ
Karorsinghia Misl ਦਾ ਨਾਮ ਸਰਦਾਰ ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਰਕੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਿਰਕ ਜੱਟ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਨੂੰ ਪੰਜਗੜ੍ਹੀਆ ਮਿਸਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਕਈ ਸਰਦਾਰ ਪੰਜਗੜ੍ਹ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ।
ਮੋਢੀ ਸ਼ਿਆਮ ਸਿੰਘ ਨਾਰਲੀ
ਇਸ ਜਥੇ ਦਾ ਮੋਢੀ ਸ਼ਿਆਮ ਸਿੰਘ ਨਾਰਲੀ ਸੀ, ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨਾਰਲੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੰਧੂ ਜੱਟ ਸੀ। ਸ਼ਿਆਮ ਸਿੰਘ ਨੇ 1739 ਵਿੱਚ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਹਮਲਾਵਰ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੇ ਇਸ ਜਥੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬੁਨਿਆਦ ਦਿੱਤੀ।
ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ ਦਾ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ
ਸ਼ਿਆਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ ਇਸ Karorsinghia Misl ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪੰਜਗੜ੍ਹ ਦਾ ਵਾਸੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਪਲ ਖੱਤਰੀ ਸੀ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 1748 ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾੱਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਇਸ ਜਥੇ ਦੀ ਜੰਗੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ।
ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਮਿਸਲ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਜਥੇ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਮਾਰਚ 1748 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਇਸ ਜਥੇ ਨੂੰ Karorsinghia Misl ਦਾ ਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੇਠ 7-8 ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜਸਵਾਰ ਸਨ।
ਇਲਾਕਾਈ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀ
ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗੜਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਿਥਤ ਖੇਤਰਾਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਰੱਖੀਆਂ। ਇਹ ਰਣਨੀਤਿਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲੈ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 1761 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਗਰਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ, ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
ਅਦੀਨਾ ਬੇਗ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਸਥਾਰ
1759 ਵਿੱਚ ਅਦੀਨਾ ਬੇਗ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸਦੇ ਦੀਵਾਨ ਬਿਸ਼ੰਬਰ ਮਲ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਸਾਬਾਦ, ਬਾਨਬੇਲੀ, ਬਹਾਦਰਪੁਰ ਅਤੇ ਤਲਵਾਨ ਇਲਾਕਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਤਲਵਾਨ ਇਲਾਕਾ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਘੋਰੇਵਾਹਾ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ 360 ਪਿੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ: ਮਿਸਲ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸਰਦਾਰ
ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ 1761 ਵਿੱਚ ਤਰਾਵੜੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ Karorsinghia Misl ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਬਣਿਆ। ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਝਬਾਲ ਕਲਾਂ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਧਾਲੀਵਾਲ ਜੱਟ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 1730 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸੈਨਿਕ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਤਾਕਤ
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ Karorsinghia Misl ਦੀ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਕਤ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧ ਗਈ ਸੀ। ਸਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਲਤੀਫ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦੇ ਅਧੀਨ 12,000 ਜੰਗੀ ਯੋਧੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 30,000 ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੀ ਫ਼ੌਜ ਡੇਰਾ ਲਗਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਤੀਸ ਹਜ਼ਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਤਲੁਜ-ਯਮੁਨਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸਥਾਰ
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਾਝੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਸਤਲੁਜ-ਯਮੁਨਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਜਨਵਰੀ 1764 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਰਹਿੰਦ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਪਿੱਛੋਂ, ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਰੁਖ਼ ਕਰਨਾਲ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛਲੌਦੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਛਲੌਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹੈੱਡਕੁਆਟਰ ਬਣਾਇਆ।
ਦਿੱਲੀ ਮੁਹਿਮ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਜਿੱਤ
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੱਤ ਮੁਗ਼ਲ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਸੀ। ਫ਼ਰਵਰੀ 1764 ਵਿੱਚ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ 40,000 ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੋਧੇ ਯਮੁਨਾ ਪਾਰ ਕਰ ਗਏ ਅਤੇ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਰੁਹੇਲਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ
ਅਪ੍ਰੈਲ 1775 ਵਿੱਚ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋ ਹੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ, ਰਾਏ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਅਤੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਯਮੁਨਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤ। ਜ਼ਾਬਿਤਾ ਖ਼ਾਨ, ਜੋ ਰੁਹੇਲਾ ਸਰਦਾਰ ਨਜੀਬ ਉਦ-ਦੌਲਾਹ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਨੇ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਵਿੱਚ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਧਨ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਲੁੱਟਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ।
11 ਮਾਰਚ 1783: ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਨ
11 ਮਾਰਚ 1783 ਨੂੰ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਉਹਨਾਂ ਪੰਜ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਨੀਲਾ ਖਾਲਸਾ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਦੀਵਾਨ-ਇ-ਆਮ (ਜਨਤਕ ਦਰਬਾਰ) ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਦੂਜੇ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ।
ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ 4,000 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਡੇਰਾ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸੱਤ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ (ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ 1783) ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਵਾਏ।
ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ: ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ‘ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ: ਅੱਜ ਦੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਹਾਊਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਬਾਲਾ ਸਾਹਿਬ: ਅੱਠਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ।
ਹੋਰ ਚਾਰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਜਨੂੰ ਕਾ ਟੀਲਾ, ਮੋਤੀ ਬਾਗ, ਤੇਲੀਵਾੜਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਪਿਆਉ ਵੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਣਾਏ ਗਏ।
ਮਿਸਲ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
Karorsinghia Misl ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਛੋਟੇ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਛਛਰੌਲੀ (ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਲਸੀਆ ਰਿਆਸਤ ਬਣੀ) ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਕਨਫੈਡਰੇਸੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਿਸਲ ਅਪੇਖਾਕ੍ਰਿਤ ਛੋਟੀ ਸੀ ਪਰ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਢਾਂਚਾ
Karorsinghia Misl ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪਹਿਲਾਂ ਚਿਲੌਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਛਲੌਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਠਿਕਾਣਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲਗਭਗ 10,000 ਨਿਯਮਿਤ ਘੋੜਸਵਾਰ ਸਨ। ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸੀ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵਸੂਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਘਨੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਿਕ ਜਿੱਤ
1778 ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਦੂਜੇ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਲਗਭਗ 1,00,000 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਭੇਜੀ। ਇਸ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਕਮਾਨ ਵਜ਼ੀਰ ਨਵਾਬ ਮਜਦ ਉਦ ਦੌਲਾ ਕੋਲ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਹਜ਼ਾਦੇ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ।
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਹਤਰ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਘਨੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਮਿਸਲ ਦਾ ਅੰਤ ਅਤੇ ਵਿਖੰਡਨ
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੀ 1802 ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਾਰਸ ਦੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੁੱਖੂ ਸਿੰਘ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਇਸ Karorsinghia Misl ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਣਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਅੰਤਰਰਾਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵਿਧਵਾਵਾਂ, ਰਾਮ ਕੌਰ ਅਤੇ ਰਤਨ ਕੌਰ ਨੇ ਇਸ ਮਿਸਲ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਅੰਤ
ਲੇਪੇਲ ਐਚ. ਗ੍ਰਿਫਿਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਰਾਨੀ ਰਾਮ ਕੌਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕੌਰ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਛਛਰੌਲੀ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਰ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਇਹ ਰਿਆਸਤ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਗਈ।
ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
Karorsinghia Misl ਦੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੈਨਿਕ ਵਿਜਯਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਬਲਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਸੰਰਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੇਣ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਸਦਾ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੀ ਰਿਣੀ ਰਹੇਗੀ।
ਮਿਸਲ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
Karorsinghia Misl ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਰੋੜਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਬਣਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਸਮਕਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ, ਰੁਹੇਲੇ, ਮਰਾਠੇ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤਿਕ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮਝ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ। ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਯੋਧਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਵੀ ਸੀ ਜੋ ਕਈ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ।
ਸਿੱਟਾ
Karorsinghia Misl ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਅਧਿਆਇ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਸ਼ਿਆਮ ਸਿੰਘ ਨਾਰਲੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸਮੇਂ ਤਕ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਪਲਬਧੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਉਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੀ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਛੋਟੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਮਹਾਨ ਉਪਲਬਧੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਰੋੜਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਨਾ ਹਰ ਸਿੱਖ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Faizulpuria Misl (Singhpuria Misl): ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQ)
1. Karorsinghia Misl ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਕੌਣ ਸੀ?
Karorsinghia Misl ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸ਼ਿਆਮ ਸਿੰਘ ਨਾਰਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਜਥੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਮਿਸਲ ਦਾ ਨਾਮ ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਰਕੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਿਰਕ ਜੱਟ ਸੀ।
2. ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਵਾਏ ਸਨ?
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਵਾਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਮਜਨੂੰ ਕਾ ਟੀਲਾ, ਮੋਤੀ ਬਾਗ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਪਿਆਉ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
3. ਕਰੋੜਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ ਦੀ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਕਤ ਕਿੰਨੀ ਸੀ?
Karorsinghia Misl ਦੀ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਕਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੀ। ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ 7-8 ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜਸਵਾਰ ਸਨ, ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 12,000 ਤੋਂ 30,000 ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ।
4. ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਕਦੋਂ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਇਆ ਸੀ?
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ 11 ਮਾਰਚ 1783 ਨੂੰ ਪੰਜ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਨੀਲਾ ਖਾਲਸਾ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਇਆ ਸੀ।
5. Karorsinghia Misl ਦਾ ਅੰਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ?
ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੀ 1802 ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਾਰਸ ਦੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਕਾਰਨ ਮਿਸਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਗਈ।
