ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ: ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਤੱਕ
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Nishanwalia Misl ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸ – ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਤੱਕ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨੇ।
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ Nishanwalia Misl ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਸਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਖਾਲਸਾ ਦਲ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਚੁੱਕਣ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਤੱਵ ਲਈ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਦੁਆਰਾ 1748 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਇਸ ਮਿਸਲ ਨੇ ਅੰਬਾਲਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂਵਾਲੇ ਤੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਨਿਰਣਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੁੱਗ
Nishanwalia Misl ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋੜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਪਿੰਡ ਮਨਸੂਰ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਸਾਹਿਬ ਰਾਇ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਗਿੱਲ ਜੱਟ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਦੀਵਾਨ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। 1734 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਉਹ ਤਰੁਣਾ ਦਲ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਨੇਤਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੰਗਾਂ-ਜੁਧਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।
1748 ਵਿੱਚ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮੇਂ ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ Nishanwalia Misl ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਨਾਮ “ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ” ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਿਆ ਕਿ ਇਸਦੇ ਜੋਧੇ ਖਾਲਸਾ ਦਲ ਦੇ ਅੱਗੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਲੈ ਕੇ ਚਲਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਤੱਵ ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਿਸਲ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਸੀ।
ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਤਕੜਾ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਦਲ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਚੁੱਕਣ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਪਾਸ 1765 ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜਚੜ੍ਹੇ ਸਨ, ਜੋ ਇਸਦੀ ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ। ਇਹ ਮਿਸਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਪਣੀ ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਸਦਾ ਸੰਗਠਨ ਵੀ ਦੂਜੀਆਂ ਮਿਸਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਸੀ।
ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਇਲਾਕਾਈ ਵਿਸਤਾਰ
1764 ਵਿੱਚ ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਜਿੱਤ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋੜ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸਿੰਘਾਂਵਾਲਾ, ਸਾਹਨੇਵਾਲ, ਸਰਾਇ ਲਸ਼ਕਰੀ ਖਾਨ, ਦੋਰਾਹਾ, ਅਮਲੋਹ, ਜ਼ੀਰਾ, ਲਿੱਦੜ, ਸ਼ਾਹਬਾਦ ਅਤੇ ਅੰਬਾਲਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਬਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਇਆ।
ਅੰਬਾਲਾ ਦੀ ਚੋਣ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਕੋਈ ਦੁਰਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਰਣਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਿਕ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਿਲਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਚੋਰਾਂ-ਡਾਕੂਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਗਿਰਦ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦੀਵਾਰ ਬਣਵਾਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਮਨਜ਼ਬੂਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਢਾਂਚਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।
ਮੇਰਠ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਅੰਤ
ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ 1767 ਵਿੱਚ ਮੇਰਠ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਲੜਾਈ ਜਹਾਨ ਖਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ਬਿਤਾ ਖਾਨ (ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਬਣਿਆ) ਦੀਆਂ ਸੰਯੁਕਤ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮਈ 1767 ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਨਾ ਕੇਵਲ Nishanwalia Misl ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੇਤਾ ਦਾ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਸੀ।
ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸੁਯੋਗ ਸੰਗਠਨਕਰਤਾ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਨੇਤਾ ਦਾ ਵੀ ਅੰਤ ਹੋਇਆ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਸਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਭਾਲੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸੁਯੋਗ ਨੇਤਾ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ।
ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਮਿਸਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ
ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ Nishanwalia Misl ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਬਣਿਆ। ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੀ ਮਿਰਾਸ ਨੂੰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਸਗੋਂ ਇਸਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਅੱਗੇ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਦੂਸਰੀ ਵਾਰ ਸਰਹਿੰਦ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।
ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅੰਬਾਲਾ ਤੋਂ ਸਿੰਘਾਂਵਾਲੇ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਸਨ – ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਅੰਬਾਲਾ ਦੀ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਮੁਆਫਿਕ ਨਹੀਂ ਆਏ, ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਇਹ ਕਿ ਸਿੰਘਾਂਵਾਲਾ ਰਣਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਅੰਬਾਲਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਲੇ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ
ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ Nishanwalia Misl ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੇ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਮਿਸਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ।
ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ 1774 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਸਨ – ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ, ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਦੀ ਨਾਬਾਲਗੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੇ ਮਾਮੇ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੇ Nishanwalia Misl ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੰਭਾਲਿਆ।
Nishanwalia Misl ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ Nishanwalia Misl ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮੋੜ ਲੈ ਗਿਆ। ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ ਜਦੋਂ ਬਾਲਗ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਕਾਫੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਸਿਸ-ਸਤਲੁਜ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਨਾਲ ਹੋਈ ਲੜਾਈ ਨੇ ਉਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
Nishanwalia Misl ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਦੋਨਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਕਾਫੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਧੀ ਹੋਈ। ਪਰ ਇਸ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾ ਰਹੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਉਸਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੋਰਿੰਡੇ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।
ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਦਿਆ ਕੌਰ ਦਾ ਯੁੱਗ
ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੋਈ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਰਦਾਰ ਬਣਿਆ। ਮੋਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਖੇ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਸਨੂੰ 1806 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ 1786 ਤੱਕ ਮਿਸਲ ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਰਿਹਾ।
1786 ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀ ਵਿਧਵਾ ਦਿਆ ਕੌਰ ਨੇ ਦੀਵਾਨ ਸ਼ਾਹੀ ਮਲ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਮਿਸਲ ਦੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਦਿਆ ਕੌਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਿਸਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਬਦਲਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ।
1807 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਸ-ਸਤਲੁਜ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਤਾਂ ਦਿਆ ਕੌਰ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਤੋਹਫੇ ਦਿੱਤੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਿਕ ਫੈਸਲਾ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਸੀ। 1808 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੀਜੇ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ Nishanwalia Misl ਦੇ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਮਿਸਲ ਦਾ ਅੰਤ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨਤਾ
ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਅੰਤ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇਹ ਮਿਸਲ ਲਾਹੌਰ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਅਸਤਿਤਵ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ Nishanwalia Misl ਦੇ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਮਿਸਲ ਜੋ ਸਾਤ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦਾ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਰਹੀ, ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ। ਪਰ ਇਸਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਬਲੀਦਾਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮਿਸਲ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ
Nishanwalia Misl ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੈਨਿਕ ਸੰਗਠਨ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਧਾਰਕ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਸਿੱਖ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਝੰਡਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਿੱਖ ਸਮੁਦਾਇ ਦੀ ਏਕਤਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।
ਨਿਸ਼ਾਨ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ। ਇਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਫੌਜ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਵੀ ਉੱਚਾ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। Nishanwalia Misl ਦੇ ਯੋਧੇ ਇਸ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਸੇਵਾ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮਿਸਲ ਦੂਜੀਆਂ ਮਿਸਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦਾ ਸੰਗਠਨ ਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
Nishanwalia Misl ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਮਗ੍ਰ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਮਿਸਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਫਲਣ-ਫੁੱਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਅੰਬਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕਿਲਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਉਪਾਅ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਮਿਸਲ ਕੇਵਲ ਜੰਗ-ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਜਾ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਸੀ।
ਮਿਸਲ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਸਲ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਹਾਰਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
Nishanwalia Misl ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋਣਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੜਾਅ ਦਾ ਅੰਤ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਿਸਲ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਅਸਤਿਤਵ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਮਗ੍ਰ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਮਿਸਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਅਫਸਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ।
Nishanwalia Misl ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਰਾਸਤ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਨਿਸ਼ਾਨ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਿਸਲ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਿਸਲ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਤਾ
ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ Nishanwalia Misl ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਮੁਦਾਇ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਮਿਸਲ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਸੰਗਠਨ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਰਪਣ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।
Nishanwalia Misl ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਸੀ। ਦਿਆ ਕੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Dallewalia Misl ਅਤੇ Nakai Misl: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਅਧਿਆਏ
ਆਮ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQ)
1. ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਸਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ?
Nishanwalia Misl ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1748 ਵਿੱਚ ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਮਨਸੂਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਸੀ।
2. ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਨਾਮ “ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ” ਕਿਉਂ ਪਿਆ?
ਇਸ Nishanwalia Misl ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਿਆ ਕਿ ਇਸਦੇ ਯੋਧੇ ਖਾਲਸਾ ਦਲ ਦੇ ਅੱਗੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ (ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ) ਲੈ ਕੇ ਚਲਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਤੱਵ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ।
3. ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਈ 1767 ਵਿੱਚ ਮੇਰਠ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਹਾਨ ਖਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ਬਿਤਾ ਖਾਨ ਦੀਆਂ ਸੰਯੁਕਤ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
4. ਮਿਸਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਿੱਥੇ ਸੀ?
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅੰਬਾਲਾ ਮਿਸਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂਵਾਲੇ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
5. ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਅੰਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ?
ਮਿਸਲ ਦਾ ਅੰਤ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸਨੇ 1807-1808 ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਾਹੌਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਸਿੱਟਾ
Nishanwalia Misl ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਿਆ ਕੌਰ ਤੱਕ, ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਿੱਖ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗਠਨ, ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਰਪਣ ਦੇ ਬਲ ਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਸਮੁਦਾਇ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਟਿਕ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
Nishanwalia Misl ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਿਆਂ, ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਮਰਿਆਦਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਸੌਂਧਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਹਾਨ Nishanwalia Misl ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
