ਸ਼ਹੀਦ Bhai Ajaib Singh ਮਹਾਕਾਲ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜੀਵਨੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਸ਼ਹੀਦ Bhai Ajaib Singh ਮਹਾਕਾਲ: ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਅਣਥੱਕ ਸੂਰਮਾ
ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਣਗਿਣਤ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਸ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਦਕ ਨੂੰ ਅਮਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਹ ਨਾਮ ਹੈ। Bhai Ajaib Singh ਮਹਾਕਾਲ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਉਸ ਅਣਥੱਕ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ੁਲਮੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਜਾਮ ਪੀਤਾ। ਇਹ ਲੇਖ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਸੱਚੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ’ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।
ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਣ
Bhai Ajaib Singh Mahakal ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚੋਲਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਬਚਨ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸੱਤ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ—ਬੀਬੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਕੌਰ, ਬੀਬੀ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਬੀਬੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ—ਅਤੇ ਦੋ ਭਰਾ—ਭਾਈ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ—ਸਨ।
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ Bhai Ajaib Singh ਦਾ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਗੂੜ੍ਹਾ ਲਗਾਅ ਸੀ। ਉਹ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਦਲ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਥੇਦਾਰ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਫਰਲਾ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਫਰਲਾ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਸਮਾਂ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਅੱਗ ਜਗਾਈ।
1983 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਮਾਨਵ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ, Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਅੱਡੇ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ, ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਲਾਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਭੜਕਾਇਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਅਤੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲੱਗੇ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ੁਲਮੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ’ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅੱਡੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਗੋਲੀ-ਸਿੱਕਾ ਵੀ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ। ਸਥਾਨਕ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਤਾਕਤ ਦਿੱਤੀ।
ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਿਦਕ ਦੀ ਰਾਖੀ
1983 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਿੱਖਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੇ ਇੱਕ ਨਿਹਥੇ ਸਿੱਖ, ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ, ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਜੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਸਤਾ ਰੋਕੋ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਸੜਕ ਜਾਮ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਲੈ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆ?” ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਤੋਂ!” ਇਸ ਜਵਾਬ ਤੋਂ ਖਿੱਝ ਕੇ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੇ ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕੈਂਚੀ ਨਾਲ ਵੱਢ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਅਨੇ ਮਾਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਜਾ, ਆਪਣੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਦੱਸ, ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵੱਢ ਦਿੱਤੀ, ਉਹ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰ ਲਵੇ!
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸਿਦਕ ’ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਦਾੜ੍ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪੰਜ ਕਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਸੀ।ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਅਪਮਾਨ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਿੱਧੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1983 ਨੂੰ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਸ਼ਣ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਇੰਟਰਨੈਟ ’ਤੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਇਸ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ: “ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਤ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੋਂਗੋਵਾਲ ਨੇ ਇਸ ਮੰਚ ਤੋਂ ਬੋਲਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਿਮਾਰ ਸੀ, ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਿਆ। ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ, ਇਹ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਹ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਟਾਂਵਾਲੀ ਉਰਫ਼ ਰਾਮਨਗਰ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਹੈ। ਇੱਕ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੁਣਿਆ, ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਵੀ ਨਵਾਂ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ, ਜੋ ਥਾਣੇਦਾਰ ਸੀ, ਨੇ ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਕੀ ਕਸੂਰ ਸੀ? ਵਹੀ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਹੈ। ਲੋਂਗੋਵਾਲ ਨੇ ਕੀਤਾ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ, ਸਟੇਜ ਸਕੱਤਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ।
ਕਸੂਰ ਸੀ ਰਾਸਤਾ ਰੋਕੋ ਅੰਦੋਲਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਰਾਸਤਾ ਜਾਮ ਕੀਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਥਾਣੇ ਲੈ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆ? ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਜੇ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ, ਸਿਰਫ਼ ਕਹਿਣਾ, ‘ਮੈਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਿਆ।’ ਪਰ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ। ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ, ‘ਮੈਂ ਅਕਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਲਿਆ,’ ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ, ‘ਮੈਂ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਤੋਂ ਲਿਆ।’
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ, ਉਸ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵੱਢ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ‘ਜਾ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦੱਸ, ਅਸੀਂ ਤੇਰੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵੱਢੀ, ਉਹ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰ ਲਵੇ।’”ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਣ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਇਸ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ Shaheed Bhai Ajaib Singh Mahakal, ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ (ਕਪੂਰਥਲਾ) ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਅਰੀਫਕੇ (ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ) ਨੇ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਸੱਤ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਇਹ ਸਿੰਘ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸਿੰਘ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨੇ ਸਭ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਮਾਣ
18 ਦਸੰਬਰ 1983 ਨੂੰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸੁਰਖੀ ਛਪੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ, ਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੁਰਖੀ ਸੀ: “ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਮੁਖੀ, ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ, ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਅਣਪਛਾਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ’ਤੇ ਫਰਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕਰਫਿਊ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ।” ਪੁਲਿਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕੀ, ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਰਫਿਊ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਖਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ Bhai Ajaib Singh, ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਅਰੀਫਕੇ ਨੇ ਸਾਰੇ ਕਰਫਿਊ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਾਪਸ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਗੂੰਜ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਈ। ਢਾਡੀ ਅਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਜਥਿਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਿਆ। ਅੱਜ ਵੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਾਰਾਂ ਸੁਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਿੱਖ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੰਕਤੀਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
“ਖੜਾ ਦਾਣਾ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਬਿੱਛੂ” ਸਿੰਘ ਵਿਖ ਪੇ ਗਈ ਪਿੱਛੂ”ਉਨ੍ਹਾ ਕਰਤਿ ਦਾਸੁ ਦਾਸੁ ॥. “ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਈ” ਬਿੱਛੂ ਦੇ ਸੱਪ ਲੜ ਗਿਆ ”
ਬਿੱਛੂ ਦਾ ਚੰਦ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ॥ ” ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਦਾ ਕਿੱਛੂ ਬਣਾ ਤਾ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰਾ ਨੇ”
ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ Bhai Ajaib Singh ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 303 ਰਾਈਫਲ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਸੀ, ਨਾਲ ਦੂਰੋਂ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਦੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਢੇਰ ਹੋਇਆ, ਭਾਈ ਰਸਾਲ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫਕੇ ਨੇ ਨੇੜੇ ਜਾ ਕੇ, ਉਸ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਰਬਾਈਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਖਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ ਨੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਤਿਆਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ “ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ, ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ” ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਫਰਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Bhai Ajaib Singh ਨੇ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਮਹਾਕਾਲ” ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਣਥੱਕ ਸਨ। ਪਰ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਹਮਲਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਦਿਲ ’ਤੇ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਜ਼ਖਮ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਘੇਰਾ ਪਾਇਆ, ਪਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਣਨਿਹਚਲ ਬੰਕਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਬੰਕਰ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਾਈ ਧੀਰਾ ਸਿੰਘ ਮਹਾਕਾਲ, ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ, ਭਾਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਭੱਠਲ ਵੀ ਸਨ।
ਸਿੰਘਾਂ ਕੋਲ ਛੇ ਐੱਲ.ਐੱਮ.ਜੀ. (ਲਾਈਟ ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨ) ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਜੋਧਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੂਹ ਨੇ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
Bhai Ajaib Singh ਨੇ 6 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਸਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀਆਂ ਆਖਰੀ ਸਾਹਾਂ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਅਣਮਿੱਟ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਇਸ ਦੁਖਦਾਈ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਾਮ ਜੂਨ 1984 ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਣਤਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਉਸ ਸਤਿਕਾਰ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਉਹ ਹੱਕਦਾਰ ਸਨ।
ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
Bhai Ajaib Singh ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅੱਜ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਹਾਰੇ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
Bhai Ajaib Singh ਮਹਾਕਾਲ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਉਸ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਜਗਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਦਕ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸਚਖੰਡ ਵਿੱਚ ਸੁਖੀ ਵਾਸ ਮਿਲੇ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Shaheed General Shabeg Singh: 1924–1984
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਭਾਈ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਮਹਾਕਾਲ ਕੌਣ ਸਨ?
Bhai Ajaib Singh ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਦਲ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਨ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ?
ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੰਘ ਲਹਿਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕਤਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਸੀ। Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। - ਭਾਈ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਮਹਾਕਾਲ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਈ?
Bhai Ajaib Singh ਨੇ 6 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦਿਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅੱਜ ਕਿਹੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ?
Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਆਰਥਿਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਹਾਰੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। - ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ?
ਇਸ ਦਾ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਉਣਤਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ Bhai Ajaib Singh ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਉਚਿਤ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
#ShaheedBhaiAjaibSingh #SikhFreedomMovement #1984SikhGenocide #KhalistanMovement #SikhHistory #MartyrOfFaith
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭਾਈ ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਮਹਾਕਾਲ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
