ਸ਼ਹੀਦ Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਅਟੱਲ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ: ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ (1966–1989)
ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada , ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਾਮ ਜੋ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਲਈ ਅਮਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਪ੍ਰੈਲ 1966 ਵਿੱਚ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਧੀਰੋਵਾਲ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ‘ਕਾਲੂ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਦਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਗੰਢਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਅਤੇ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਸਨ।
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਹੁਤ ਸਾਧਾਰਣ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਸਤਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਉੱਚੇ ਮੁਕਾਮ ਵੱਲ ਵਧਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸੂਰਮੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ, ਸੁਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੋਹ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਲੇਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਜੋ 28 ਜਨਵਰੀ 1989 ਨੂੰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਅਮਰ ਮੁਕਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।
ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦਾ ਬਚਪਨ ਪਿੰਡ ਧੀਰੋਵਾਲ ਦੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਧਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਮੋਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਜਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਫੋਟੋਆਂ ਖਿਚਵਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇਖਣ ਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪਾਠ ਅਤੇ ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚ ਬੀਤਦਾ ਸੀ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਤੇਜ਼ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਉਦੋਂ ਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਦੇ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜੁੱਤੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਮਾਰ ਕੇ ਚੱਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਅਤੇ ਨਿਡਰ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਧੀਰੋਵਾਲ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ਦੂਲੀਕੇ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।
ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਡੀਕਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ-ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਆਇਆ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਕਲ ਸਪਲਾਈ ਵੰਡੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਕੀਤਾ।
ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰਾਹ ‘ਤੇ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਨੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਸ਼ੀਆਰਪੁਰ ਦੇ ਹਰੀਆਂ ਵੇਲੇ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਕੇਸਧਾਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਜੁੜਾਅ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਸਵੇਰੇ 3 ਵਜੇ ਤੋਂ 8 ਵਜੇ ਤੱਕ ਨਿਤਨੇਮ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਾਣੀਆਂ ਯਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਰਹਿਤ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਚੋਲਾ ਮੰਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਗਤਕੇ ਲਈ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਬੱਡੀ ਖਿਡਾਰੀ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਇਨਾਮ ਤੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਿੱਤੇ ਸਨ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ
1984 ਦੇ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਹੋਈ ਨਾ-ਇਨਸਾਫੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਅੱਗ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰੋਂ ਮੈਡੀਕਲ ਸਟੋਰ ਜਾਣ ਦਾ ਕਹਿ ਕੇ ਨਿਕਲੇ, ਆਪਣੀ ਸਾਈਕਲ ਸਟੋਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਦੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਏ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੁਖਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਅਤੇ ਭਾਈ ਵਧਾਵਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਏ। ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ, ਬੋਲਣ ਦੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੋਂ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ’ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ 22-23 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਵਿੱਚ ਲੰਮੇ, ਮਜਬੂਤ ਸਰੀਰ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਸਦਾ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਸਮੁਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਜਿਹੀ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦਾ ਹੋਵੇ।
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਨੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਖਤ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਹਥਿਆਰ ਲਿਆਉਂਦੇ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਨੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨੇੜੇ ਆਏ, ਤਾਂ ਜਨਰਲ ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵੀ ਭਾਈ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਦੇ ਗੁਪਤ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ।
ਜਨਰਲ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਇੰਨੀ ਪਸੰਦ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, “Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰੀ ਸਾਰੀ ਥਕਾਵਟ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।”ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੋਹ ਅਤੇ ਸੁਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦਿੰਦੇ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਘਰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ।
ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਬੰਧ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਬੰਧ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਪਤ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ ਵਿੱਚ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਉਸ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਅਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜੁੜਾਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਧੋਖਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਦੋਂ ਦੁਖਦਾਈ ਮੋੜ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ 15-20 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਮਾਮੀ ਦੇ ਘਰ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੌਦੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਲੰਧਰ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ‘ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਇਹ ਰੁਪਏ ਦੇਣੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੇ ਮਮੇਰੇ ਭਰਾ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ, ਜੋ ਘਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਬੀ ਨੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਮਰਤਾ ਨਾਲ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਮੀ ਦੇ ਘਰ ਰੁਕਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਉਸ ਰਾਤ, ਜਦੋਂ Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਸੁੱਤੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਮੀ ਅਤੇ ਮਮੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਰੁਪਏ ਦੇਖੇ ਅਤੇ ਧੋਖੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਰੁਪਏ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਕੇ 5 ਲੱਖ ਦੇ ਇਨਾਮ ਦੀ ਵੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ। ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ, ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਕੂਟਰ ਸਟਾਰਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਖਰਾਬ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਮੇਰੇ ਭਰਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਮਮੇਰੇ ਭਰਾ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਗੇ।
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਨੂੰ ਰਿਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਮਸੰਦ ਚੌਂਕ ਵੱਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ। ਮਸੰਦ ਚੌਂਕ ਵਿਖੇ, ਸੀਆਰਪੀ ਅਤੇ 8-10 ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ (ਗੋਲ ਗੱਪੇ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਾਲਕ) ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਸ ਧੋਖੇ ਦੀ ਭਿਨਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁੜਤੇ ਦੇ ਕਾਲਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਸਾਇਨਾਈਡ ਕੈਪਸੂਲ ਖਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਅਫਸੋਸ, ਉਹ ਅਸਫਲ ਰਹੇ।
ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਟੇਲ ਚੌਂਕ ਵਿਖੇ ਸੀਆਈ ਸਟਾਫ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿੱਚ ਤਸ਼ੱਦਦ ਲਈ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ, ਐਸਐਸਪੀ ਮੁਹੰਮਦ ਇਜ਼ਹਾਰ ਆਲਮ ਅਤੇ ਡੀਐਸਪੀ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਘੋਟਨਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੋਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡਰਿੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਕਮਰ ਤੋਂ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗੜ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ‘ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ’ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਅਟੱਲ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ।
ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿਰਫ ਇੰਨਾ ਹੀ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋ, ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਖਿਆ। Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਆਏ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਫੜੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰਨ ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਲਿਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹਨ ਅਤੇ ਰੁਪਏ ਮੰਗੇ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਨਾ ਜਾਵੇ, ਸਗੋਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪੈਸੇ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਖੇਮਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਸੜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ 28 ਜਨਵਰੀ 1989 ਨੂੰ ਹੋਈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬਰਸੀ ਦਸੰਬਰ 1989 ਵਿੱਚ ਮਨਾਈ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਸਹੀ ਤਾਰੀਖ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਹਿਤਾ ਚੌਂਕ ਦੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਜਜ਼ਬਾ ਜਗਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਚਮਕਦਾਰ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਮੁਕਾਮ ਬਖਸ਼ਿਆ।
ਸਮਾਪਤੀ
ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਟੱਲ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜਬੂਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੀਤਾ। Bhai Amarjeet Singh ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਦਾ ਅਮਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਸਰੋਤ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਡਿੱਗ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਜੀਵਨ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Shaheed Bhai Amarjeet Singh (1953–1984): Fearless Sacrifice
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ’ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ?
ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਨੇ ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ, ਬੋਲਣ ਦੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ’ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ?
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਨੇ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਹਥਿਆਰ ਲਿਆਏ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਧੋਖੇ ਕਾਰਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 28 ਜਨਵਰੀ 1989 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਹੋਈ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ?
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਸਾਹਿਬ ਨੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ 3 ਤੋਂ 8 ਵਜੇ ਤੱਕ ਨਿਤਨੇਮ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਾਣੀਆਂ ਯਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਰਹਿਤ ਨੂੰ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ। - ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਕੀ ਹੈ?
Bhai Amarjeet Singh Shahzada ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮਰ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।
#SikhHistory #ShaheedLegacy #PunjabHero #TrueStory #SikhStruggle #AmarjeetSinghShahzada #BabbarKhalsa
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
