ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਦੀ ਜੀਵਨੀ – ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਸਿਪਾਹੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਹੋ ਗਿਆ।
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ: ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਯੋਧੇ ਦੀ ਅਮਰ ਗਾਥਾ
20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੌਰ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸਨੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ, ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ, ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਾਂ ਉੱਭਰਿਆ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਵਾ ਲਿਆ – ਉਹ ਨਾਂ ਸੀ ਭਾਈ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਯੋਧੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਪੂਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਦਰਦ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਕੌਮ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਅਰੁਣ ਵੈਦਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਕੀਤੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਕੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਦਲੇ ਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਲੇਖ ਉਸੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda, ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੌਮ ਦੇ ਗੌਰਵ ਲਈ ਸਿਰ ਦੇਣਾ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਦਾ ਜਨਮ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1962 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰ. ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਨਾਮ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਗਦਲੀ, ਜੰਡਿਆਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਿਰਭੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਕੌਮ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਦੇ ਬੀਜ ਬੀਜੇ ਗਏ ਸਨ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਦੇ ਭਤੀਜੇ, ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਵੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਚੱਲੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਯੋਧੇ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1988 ਵਿੱਚ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ ਦੌਰਾਨ ਸਾਇਨਾਈਡ ਖਾ ਕੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ ਕੌਮੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਗਦਲੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤ ਪਰ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸੰਸਥਾ, ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਦਾ ਕੱਦ 5 ਫੁੱਟ 7 ਇੰਚ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਰਦਨ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਤਿਲ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਸੱਜੀ ਲੱਤ ‘ਤੇ ਦੋ ਜ਼ਖਮਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਸਨ। ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਇੱਕ ਆਮ ਨੌਜਵਾਨ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀ।
ਜੀਵਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਮੋੜ: ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ (ਜੂਨ 1984)
ਜੂਨ 1984 ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੂਫ਼ਾਨ ਬਣ ਕੇ ਆਇਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ. ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਕੱਦਸ ਅਸਥਾਨ, ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਹਰ ਸਿੱਖ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਵਲੂੰਧਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਬੀਬੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦਾ ਘਾਣ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖਿਆ। ਇੱਕ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਹੁਣ ਗੁੱਸੇ, ਦਰਦ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਸੀ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਹੁਣ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਜੀਵਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕੌਮ ਦੀ ਪੱਗ ਹੀ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦੁਖਾਂਤ ਨੇ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਧੂਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣਗੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣਗੇ। ਇਹੀ ਉਹ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਪਲ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਕੌਮ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਯੋਧਾ “ਜਿੰਦਾ” ਬਣਨ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਤੁਰ ਪਿਆ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਵਾਈਆਂ
ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਖਿਲਾਫ਼ ਭਾਰੀ ਰੋਸ ਅਤੇ ਗੁੱਸਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ (KCF) ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੁਝਾਰੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਨਰਲ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
KCF ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ 1984 ਦੇ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ, ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਦਾ ਕਤਲ
1984 ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਸੀ, ਦਾ ਨਾਂ ਪੀਪਲਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਫਾਰ ਸਿਵਲ ਲਿਬਰਟੀਜ਼ (PUCL) ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ‘Who Are The Guilty’ (ਦੋਸ਼ੀ ਕੌਣ ਹਨ) ਨਾਂ ਦੀ 31 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਸੀ। ਉਸ ਉੱਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਲਈ ਭੀੜਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।
31 ਜੁਲਾਈ, 1985 ਨੂੰ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੀਰਤੀ ਨਗਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਮਾਕਨ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਮਾਕਨ ਨੇ ਭੱਜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਵੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਉਣੀਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਆਂ।
ਇਸ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਮਾਕਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਹਿਮਾਨ ਬਾਲ ਕਿਸ਼ਨ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿੰਨੋਂ ਯੋਧੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਟਰਾਂ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੱਤਾ ਦੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਲਬਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੌਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਬਖਸ਼ਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ।
ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਦਾ ਕਤਲ
ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਆਗੂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1984 ਦੇ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਾਨਾਵਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੌਂਪੇ ਗਏ ਹਲਫ਼ਨਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਤਲਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਲਈ ਭੀੜਾਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
5 ਸਤੰਬਰ, 1985 ਨੂੰ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੇ ਕੀਤੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ 1984 ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਹਰ ਦੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਹਿਸਾਬ ਲੈਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਸਨ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਬਦਲਾ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਨਾਕਾਮੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਸਨ, ਜਿਸਨੇ 1984 ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ਰਨ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ।
ਜਨਰਲ ਅਰੁਣ ਵੈਦਿਆ ਦਾ ਕਤਲ: ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦਾ ਬਦਲਾ
ਜਨਰਲ ਅਰੁਣ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਵੈਦਿਆ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਹੀ “ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂਸਟਾਰ” ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਫੌਜ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੂਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਹਿੱਟ-ਲਿਸਟ ‘ਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸੀ।
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਪੂਨੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ। 10 ਅਗਸਤ, 1986 ਨੂੰ, ਜਦੋਂ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਸੁਨਸਾਨ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਮੌਕਾ ਦੇਖ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਵੈਦਿਆ ਦੀ ਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਪੁਲਿਸ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਵੈਦਿਆ ਦੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵੇਂ ਯੋਧੇ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਇਸ ਕਤਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਅਤੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਨੂੰ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਗੂੰਜ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਢਾਰਸ ਦਿੱਤੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀ: ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਆਰਥਿਕ ਸੱਟ
ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਕੇ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸੇ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ, ਜਨਰਲ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ।
13 ਫਰਵਰੀ, 1987 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਮਿਲਰ ਗੰਜ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ 12 ਤੋਂ 15 ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵਰਦੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ। ਉਹ ਸਬ-ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨਾਂ ਅਤੇ ਰਾਈਫਲਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚੋਂ 5 ਕਰੋੜ 70 ਲੱਖ ਰੁਪਏ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ 4.5 ਮਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ) ਲੁੱਟ ਲਏ।
ਇਸ ਰਕਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪੂਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੋਈ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਚਲਾਈ ਗਈ। ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ‘a neat and clean operation’ (ਇੱਕ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀ ਕਾਰਵਾਈ) ਕਿਹਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ “ਲਿਮਕਾ ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਰਿਕਾਰਡਜ਼” ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜਨਰਲ ਲਾਭ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ, ਮਾਠੜਾ ਸਿੰਘ, ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਵੜ, ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਾਵਾ, ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬੰਡਾਲਾ, ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ, ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਗੰਮਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕਈ ਯੋਧੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਇਸ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ AK-47 ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਵੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੀ।
ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਕੌਮ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। 17 ਸਤੰਬਰ, 1986 ਨੂੰ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਪੂਨੇ ਦੇ ਪਿੰਪਰੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਨਾਲ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਹ ਉਸੇ ਕਾਲੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਸਨ ਜੋ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਦੇ ਕਤਲ ਸਮੇਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1987 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਟਿੱਲਾ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਭੱਜ ਨਾ ਸਕਣ।
ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੋਵਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ‘ਤੇ ਪੂਨੇ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਬੂਲ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ‘ਨਿਰਦੋਸ਼’ ਕਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਇੱਕ “ਗੰਭੀਰ ਅਪਰਾਧ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ” ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਤ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਵੈਦਿਆ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਕੀਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
21 ਅਕਤੂਬਰ, 1989 ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 2:05 ਵਜੇ, ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ। ਜਦੋਂ ਜੱਜ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਤਾਂ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਨੇ “ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ, ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ” ਅਤੇ “ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ” ਦੇ ਜੈਕਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਗੂੰਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਕੌਮ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਚਾਅ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਵੇਂ ਦੋਵਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਰਹਿਮ ਦੀ ਅਪੀਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਰੋਕਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਪਰ 9 ਅਕਤੂਬਰ, 1992 ਨੂੰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਅਪੀਲਾਂ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸੇ ਦਿਨ, ਸਵੇਰ ਸਾਰ, ਪੂਨੇ ਦੀ ਯੇਰਵਾੜਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। “ਦਿ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਟ” ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ “ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੋਸ਼ੀ ਕਾਤਲਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਠੜੀ ਤੋਂ ਫਾਂਸੀ ਘਰ ਵੱਲ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾ ਰਹੇ ਸਨ।”
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਫਾਂਸੀ ‘ਤੇ ਲਟਕਦਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਿਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਉਸੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ 6:20 ਵਜੇ ਮੂਲਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਨਾ ਲਿਆ ਸਕੇ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ
ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਖਬਰ ਫੈਲਦਿਆਂ ਹੀ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਅਤੇ ਰੋਸ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਦਿੱਲੀ, ਪੂਨੇ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈ ਅਲਰਟ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਮਾਗਮ (ਭੋਗ ਸਮਾਗਮ) ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਸੈਂਕੜੇ ਫੌਜੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸੈਂਕੜੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ, ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਅਤੇ 300 ਹੋਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਦਬਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਲਗਭਗ 300 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ 30 ਮਿੰਟ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਮਾਗਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਉਸਤਤ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਨਾਅਰੇ ਗੂੰਜਦੇ ਰਹੇ। ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਗਮੇ ਭੇਟ ਕਰਕੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਜੀ ਕੌਮ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਯੋਧੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ‘ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ’ ਬਣ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।
- ਅਕਤੂਬਰ 1999: ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮੌਕੇ ਪਿੰਡ ਗਦਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਮਾਗਮ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਜਥੇਦਾਰ, ਗਿਆਨੀ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਨੂੰ ‘ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ’ ਐਲਾਨਿਆ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ।
- 9 ਅਕਤੂਬਰ, 2000: ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਅੱਠਵੀਂ ਬਰਸੀ ਮੌਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (SGPC), ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦਾਂਤੀ ਨੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ‘ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ’ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ।
- ਅਕਤੂਬਰ 2002 ਅਤੇ 2005: ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਰਸੀਆਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਮਾਗਮ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। 2002 ਵਿੱਚ, ਜਥੇਦਾਰ ਵੇਦਾਂਤੀ ਨੇ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। 2005 ਵਿੱਚ, ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਨੇ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਰਦਾਸ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਏ ਗਏ।
- 9 ਅਕਤੂਬਰ, 2008: ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮੌਕੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। SGPC ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ’ ਐਲਾਨਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਸੀ।
ਅੰਤਿਮ ਸਤਿਕਾਰ
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਜੀ ਦੀ ਗਾਥਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਉਸ ਜਜ਼ਬੇ, ਗੈਰਤ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਜਿਉਂਦੀ-ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਡਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹਦੀ ਆਈ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੌਮ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਡਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ।
ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ, ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਕੌਮ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ-ਘਰਾਂ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਲੈਣਾ ਜਾਣਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ‘ਅੱਤਵਾਦੀ’ ਸਨ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ‘ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ’ ਅਤੇ ‘ਨਿਡਰ ਯੋਧੇ’ ਵਜੋਂ ਵੱਸਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੱਕ ਅਤੇ ਸੱਚ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉਹ ਸਗੋਂ ਕੌਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਲਈ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਾਪੂ. Shaheed Bhai Hardev Singh Bapu
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ?
ਜਵਾਬ: ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁਖੀ, ਜਨਰਲ ਅਰੁਣ ਵੈਦਿਆ, ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਅਤੇ 9 ਅਕਤੂਬਰ, 1992 ਨੂੰ ਪੂਨੇ ਦੀ ਯੇਰਵਾੜਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।
2. ਜਨਰਲ ਅਰੁਣ ਵੈਦਿਆ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ?
ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਫੌਜੀ ਹਮਲੇ, ਜਿਸਨੂੰ “ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂਸਟਾਰ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ। ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।
3. ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ?
ਉਹਨਾਂ ਨੇ 13 ਫਰਵਰੀ, 1987 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਤੋਂ 5.70 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਕਮ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ, ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਣ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਲੁੱਟੀ ਸੀ।
4. ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਅਤੇ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਦੇ ਕਤਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ?
ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂਆਂ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਅਤੇ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ 1984 ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਰਨ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
5. ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਭਾਈ Harjinder Singh Jinda ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ?
ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ’ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਅਤੇ 1984 ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਕੌਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ’ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
✍️ About the Author – Kulbir Singh
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#ShaheedJinda #SukhdevSukha #KhalistanCommandoForce #OperationBluestar #SikhHistory #UntoldStory #NeverForget1984
