21 ਫਰਵਰੀ 1991 ਨੂੰ Bhai Jagtar Singh ਬੱਬੀ ਨੇ ਮਾਗਾ ਸਰਾਏ ’ਚ 8 ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਠਭੇੜ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ। ਪੜ੍ਹੋ ਉਹਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਗਾਥਾ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਸ਼ਹੀਦ Bhai Jagtar Singh: ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਮਜ਼ਬੀ ਸਿੱਖ
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
Bhai Jagtar Singh ਬੱਬੀ ਦਾ ਜਨਮ 1970 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਛਤੀਵਿੰਡ ਲਹਿਰ, ਮੇਹਤਾ ਰੋਡ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਬਸੇ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਣ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਮਾਤਾ ਬੀਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੰਤਾਨ ਸੀ, ਜੋ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪੇਟ ਪਾਲਦੇ ਸਨ। ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਮਜ਼ਬੀ ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਬੱਚਿਆਂ (ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ) ਨੂੰ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰਚੇ-ਬਸੇ ਬੱਬੀ ਨੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾਜਕ ਨਾਇਂਸਾਫ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਚਿੰਨ੍ਹ ਖੋਦ ਦਿੱਤੇ।
ਜੱਝਾਰੂ ਸੰਗਤਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ
Bhai Jagtar Singh ਦਾ ਜੀਵਨ ਉਦੋਂ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤੀ ਭਾਈ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਨਾਲ ਹੋਈ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਜੱਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅੰਡਰਗ੍ਰਾਊਂਡ ਹੋਏ, ਤਾਂ Bhai Jagtar Singh ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਤੋੜਿਆ।
ਉਸਨੇ ਚੋਰੀ-ਛਿਪੇ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ: ਭੋਜਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ, ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨਾ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂਵਾਂ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਸੁਨੇਹੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਸਦਾ ਰਾਬਤਾ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਨਾਲ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸਮਾਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। Bhai Jagtar Singh ਆਪਣੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੰਜਾਮ ਦਿੰਦਾ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੇ ਅਸਲੀ ਰੋਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਾ ਹੋ ਸਕਿਆ।
ਗੁਪਤ ਸੰਘਰਸ਼: ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਸਹਾਇਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
Bhai Jagtar Singh ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ “ਸਹਾਇਕ” ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਉਹ ਜੱਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਕੜੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜਾਨ-ਬੁਝ ਕੇ ਜੋਖਮ ਲੈਣ ਵਰਗਾ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿ ਸਕੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਜੱਝਾਰੂ ਟੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਦਿਵਾਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।
21 ਫਰਵਰੀ 1991: ਅੰਤਮ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਭਿਆਨਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਦਿਨ
21 ਫਰਵਰੀ 1991 ਨੂੰ, Bhai Jagtar Singh ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਤੋਂ ਚੋਗਵਾਨ ਰੂਪੋਵਾਲੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਘ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਾਗਾ ਸਰਾਏ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਛੇ-ਸੱਤ ਪੁਲਿਸ ਜੀਪਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਸਾਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਦੋ ਸਿੰਘਾਂ ਬਨਾਮ ਪੂਰੀ ਫ਼ੌਜ
ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਜੱਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਵੀ ਢਾਲ ਬਣਾ ਲਈ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨੀ ਟਾਕਰਾ ਸੀ: ਦੋ ਸੂਰਮੇ ਬਨਾਮ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਫ਼ੌਜ। ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਗੜਗੜਾਹਟ ਅਤੇ ਧੁੰਏਂ ਦੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੁਕੇ ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਘ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਡਟੇ ਰਹੇ। ਲੜਾਈ ਪੂਰੇ ਦੋ ਘੰਟੇ ਤਕ ਚੱਲੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੂਰਵੀਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਠ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਠਿਕਾਣੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।
ਅਮਰ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਅਤੇ ਘੇਰਾ ਕੱਸਣ ’ਤੇ, ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਵੀਰਗਤੀ ਨਾਲ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਚੁੱਪਚਾਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲਿਦਾਨ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਸ਼੍ਰਦਾਂਜਲੀ ਨਾ ਮਿਲ ਸਕੇ।
ਵਿਰਾਸਤ: ਇੱਕ ਸੂਰਮੇ ਦਾ ਅਮਰ ਬਲਿਦਾਨ
Bhai Jagtar Singh ਬੱਬੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੰਗ ਜਿੱਤਣ ਜਾਂ ਹਾਰ ਜਾਣ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦੇਣ ਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਣ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲੜਕੇ ਦੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਸਾਹਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚੇ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ। ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਜਨਸ਼੍ਰੁਤੀ ਵਿੱਚ “ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਦਾ ਸ਼ੇਰ” ਵਜੋਂ ਜੀਵਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਮਾਪਤੀ: ਯਾਦ ਜੋ ਸਦੀਵੀ ਹੈ
ਸ਼ਹੀਦ Bhai Jagtar Singh ਬੱਬੀ ਦੀ ਅਗਨੀ-ਪਰੀਕਸ਼ਾ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤ, ਇੱਕ ਸੁਪਨੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੌਮ ਦੀ ਅਜ਼ਮਤ ਨੂੰ ਅਮਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮੇ ਕਦੇ ਮਰਦੇ ਨਹੀਂ; ਉਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਸਦਾ-ਸਦਾ ਲਈ ਜੀਵਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਗਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਾਝੇ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਲਹਿਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਦ ਤੱਕ ਬੱਬੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਮੀਨਾਰ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ Bhai Nirmal Singh ਸਮਲਸਰ (1957–1990): ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਾ ਨਿਡਰ ਸਿਪਾਹੀ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
ਬੱਬੀ ਦਾ ਜਨਮ 1970 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਛਤੀਵਿੰਡ ਲਹਿਰ (ਮੇਹਤਾ ਰੋਡ) ਵਿਖੇ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਬੀਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।
2. ਉਹ ਜੱਝਾਰੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜੇ?
ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਮਿੱਤਰ ਭਾਈ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਦੇ ਗੁਪਤ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਜੁੜੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ, ਆਸਰਾ ਅਤੇ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
3. ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਘਟਨਾ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਵਾਪਰੀ?
21 ਫਰਵਰੀ 1991 ਨੂੰ ਮਾਗਾ ਸਰਾਏ ਪਿੰਡ (ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇੜੇ) ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ 2 ਘੰਟੇ ਚਲੀ ਮੁਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
4. ਮੁਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ?
ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸ਼ੂਰਵੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ 8 ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਗਿਰਾਇਆ।
5. ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਕੀ ਹੋਇਆ?
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਰੀਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸੌਂਪ ਕੇ ਗੁਪਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
#ShaheedJagtarSinghBabbi #KhalistanMartyrs #PunjabHistory #SikhFreedomFighters #MukandpurBravehearts #NeverForget1991 #PunjabiHeroes
ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬੀ ਦੀ ਅਮਰ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏
ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੂਤਰ: ਉਪਰੋਕਤ ਲੇਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਕੋਈ ਕਾਲਪਨਿਕ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਤੱਥ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਸਾਰੇ ਨਾਮ, ਤਾਰੀਖਾਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਸਿੱਧੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।
