Bhai Joga Singh ਠੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (1965–1987) ਨੇ 1984 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਾਰ ਕੀਤਾ, ਜੇਲ੍ਹ ਕੱਟੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਜੂਨ 1984 ਦਾ ਸਦਮਾ ਅਤੇ Bhai Joga Singh ਦਾ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸ਼ਚਾ
ਜੂਨ 1984 ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਘਟਨਾ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਨੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਡੂੰਘੇ ਸਦਮੇ ਅਤੇ ਅਥਾਹ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਅਤੇ ਅਟਕਲਾਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਤੈਰਨ ਲੱਗੀਆਂ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲੀ ਅਫਵਾਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਬਚ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ। ਹਰ ਕੋਈ ਇਸੇ ਬਾਰੇ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ‘ਤੇ ਇਹੀ ਸ਼ਬਦ ਸਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਪਿੰਡ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪਟੀ ਦੇ ਨੇੜੇ) ਦਾ 19 ਸਾਲ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ, Bhai Joga Singh, ਜੋ ਕਿ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਨਰਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦੁੱਖ ਕੋਈ ਆਮ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਇਹ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਝੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਂਗ, ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਗਹਿਰਾ ਜ਼ਖਮ ਸੀ।
Bhai Joga Singh ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ – ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ – ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਗਏ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਸੀ। Bhai Joga Singh ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ, ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਭਾਸ਼ਣ ਸੁਣਦਾ। ਜੂਨ 1984 ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਹਸੀ ਫੈਸਲਾ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ
ਘਰ ਬੈਠੇ ਰੋਣ-ਧੋਣ ਨਾਲ ਕੁਝ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ Bhai Joga Singh ਨੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਖ਼ਿਆਲ ਪੱਕਾ ਹੋ ਗਿਆ: ਜੇਕਰ ਮੁਮਕਿਨ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜਨੀ।
ਇਸ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ, Bhai Joga Singh ਨੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੀਐਸਐਫ ਦੀ ਤੈਨਾਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਖ਼ਤੀਆਂ ਓਨੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ Bhai Joga Singh ਲਈ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਪਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਬਾਰਡਰ ਫੋਰਸ ਰੇਂਜਰਜ਼ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਕਹੀਂ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਏਜੰਟ ਤਾਂ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ‘ਤੇ ਡਟਾ ਰਿਹਾ: ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ Bhai Joga Singh ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ। Bhai Joga Singh ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟੀ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਭਨਕ ਪੈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ Bhai Joga Singh ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਘਰੀਂ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੰਚਾਇਤ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਉਸ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਡੀਐਸਪੀ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸੰਗਠਨ ਨਾਲ ਜੁੜਾਅ
ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Bhai Joga Singh ਘਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 4 ਮਹੀਨੇ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਿਹਾ। ਪਰ, ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਉਸ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਿਆ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਦਾ ਨਨਿਹਾਲ ਪਿੰਡ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਹੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਪਰਿਚੈ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, Bhai Joga Singh ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ (ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ) ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਸੌਂਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਕਿਫ਼ ਸੀ। ਉਹ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ।
ਬਚਪਨ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼
Bhai Joga Singh ਦਾ ਜਨਮ ਜੁਲਾਈ 1965 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ, ਮਾਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ 5 ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸਨ: ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਵੱਡੇ ਭਾਈ ਭਾਈ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਭਾਈ ਰਾਜ ਸਿੰਘ। ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਚੁਸਤ ਦਿਮਾਗ਼, ਨਿਰਭੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ।
ਉਹ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ: “ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਹਾਦਤ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਾਂਗੇ। ਜੋ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੰਜੇ ਉੱਤੇ ਗੋਡੇ ਰਗੜ-ਰਗੜ ਕੇ ਮਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਹੀਂ ਕਹਲਾ ਸਕਦੇ। ਦਸਮੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜ਼ਾਲਮ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ!” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਦੇ ਦ੍ਢ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਚਾਹ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ।
23 ਹਾੜ 1987: ਅੰਤਿਮ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਹਾੜ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 23 ਤਾਰੀਖ਼ ਦੀ ਰਾਤ (1987), ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ, Bhai Joga Singh ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਿੰਘ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਹਥਿਆਰ-ਬਾਰੂਦ ਲਿਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਬੀਐਸਐਫ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨਾਜ਼ੁਕ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਪਲ ਵਿੱਚ, Bhai Joga Singh ਨੇ ਬੀਐਸਐਫ ‘ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ।
ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਬਹਾਦਰਾਨਾ ਕਦਮ ਕਾਰਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਹਥਿਆਰ-ਬਾਰੂਦ ਸਮੇਤ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ। Bhai Joga Singh ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਬੀਐਸਐਫ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਲੜਾਈ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਚੱਲੀ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿੰਨ ਭਾਰਤੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਗਿਰਾਇਆ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਆਪ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ। ਉਸ ਰਾਤ, 23 ਹਾੜ 1987, ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਬੀਐਸਐਫ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਭਿੜੰਤ ਹੋਈ ਸੀ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ
ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਘਟਨਾ-ਸਥਲ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ: “ਬੀਐਸਐਫ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਤੰਕੀਆਂ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੀਐਸਐਫ ਨੇ ਇੱਕ ਆਤੰਕੀ ਨੂੰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਢੇਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸਾਥੀ ਫਰਾਰ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ। ਮਾਰੇ ਗਏ ਆਤੰਕੀ ਕੋਲੋਂ 3 ਏਕੇ-47 ਹਮਲਾਵਰ ਰਾਈਫਲਾਂ, ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ, ਨਾਈਟ ਵਿਜ਼ਨ ਗੋਗਲਜ਼ ਅਤੇ ਦੋ ਦੂਰਬੀਨ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਬੀਐਸਐਫ ਦੇ ਤਿੰਨ ਜਵਾਨ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਬੀਐਸਐਫ ਅਤੇ ਆਤੰਕੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ ਹੈ। ਮਾਰੇ ਗਏ ਆਤੰਕੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਜੇ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ।” ਜਦੋਂ ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਘਟਨਾ-ਸਥਲ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ, ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਬੀਐਸਐਫ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਪੰਚਾਇਤ ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਲੈ ਆਏ। ਪੰਚਾਇਤ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਵਾਈ। ਬੀਐਸਐਫ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ Bhai Joga Singh ਦੀ ਲਾਸ਼ ਪੰਚਾਇਤ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ।
ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਾਏ ਗਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਭੋਗ ਰਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਰਸਮ ਸਤਿਕਾਰ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਲਈ ਗਹਿਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਭਾਵ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਅਮਰ ਯਾਦ
ਸ਼ਹੀਦ Bhai Joga Singh ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼, ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਅਡੋਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ 22 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਹੇੜੀ ਗਈ ਯਾਤਨਾ, ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦੇਣ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ – ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਸ ਦੇ ਅਦੁੱਤੀ ਸਾਹਸ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਕੌਮ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰਨ ਸਮਰਪਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ, ਕਿ ਸੱਚੇ ਸਿੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਕਾਰ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ; ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਇਕਜੁਟਤਾ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। Bhai Joga Singh ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਫੇਹਰਿਸਤ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਦਰਜ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ, ਉਸ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ, ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਰਾ “ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ” – ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸਦਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਉਸ ਦੀ ਅਮਰ ਗਾਥਾ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਵੰਤ ਰਹੇਗੀ, ਇੱਕ ਚਿਰਾਗ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੋ ਅੰਧੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਚਿਤਾਗਨੀ ਜਗਦੀ ਰਹੇਗੀ!
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ Bhai Kewal Singh ਡੂਹਲ (1971–1992): ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦਾ ਨਿਡਰ ਯੋਧਾ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਦੋਂ ਹੋਈ?
Bhai Joga Singh ਦਾ ਜਨਮ ਜੁਲਾਈ 1965 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ 23 ਹਾੜ 1987 (1987) ਦੀ ਰਾਤ ਬੀਐਸਐਫ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। - ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪਾਰ ਕੀਤਾ?
ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਨਰਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਅਫਵਾਹ ਸੁਣ ਕੇ ਕਿ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਾਰ ਕਰ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤੀਆਂ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਿਆ। - ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ?
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੇਂਜਰਜ਼ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਸੂਸੀ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਹੇਠ ਸਖ਼ਤ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਹੋਈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆਏ। - 23 ਹਾੜ 1987 ਦੀ ਰਾਤ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ?
ਉਸ ਰਾਤ Bhai Joga Singh, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਹਥਿਆਰ-ਬਾਰੂਦ ਲਿਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਬੀਐਸਐਫ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੀਐਸਐਫ ‘ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਬੀਐਸਐਫ ਨਾਲ 3 ਘੰਟੇ ਲੜਦੇ ਰਹੇ, 3 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। - ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ?
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਭਾਈ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ; ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਗਏ ਸਨ।
#KhalistanMartyrs #SikhRevolution #PunjabHistory #1984Legacy #ShaheedJogaSingh #ThathiJaimalSingh #SikhResistance #punjabitime
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਅਮਰ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਲਾਮ! 🙏
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਥੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ LIKE ਕਰੋ, ਹੇਠਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ COMMENT ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ SHARE ਕਰਕੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਰ ਪਹੁੰਚ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰੋ।
ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਸਾਡੇ ਚੈਨਲ ਨੂੰ FOLLOW ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਅਮਰ ਗਾਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ। ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਜੀਵਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਹਰ ਸਹਿਯੋਗ ਅਨਮੋਲ ਹੈ!
ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ FACEBOOK ਨੂੰ ਫਾਲੋ ਕਰੋ: [ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ]
