ਭਾਈ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ (1965–1989) ਨੇ 1984 ਤੋਂ 1989 ਤੱਕ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪੜ੍ਹੋ ਉਹਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: Bhai Kulwinder Singh
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ
ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ 1965 ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ “ਭੋਲਾ” ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭੋਲਾ ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਸਥਿਤ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨੰਬਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੰਗਠਨ ਸਨ: ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (ਐਸ.ਐਫ.ਆਈ.), ਪਰ ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਖਾਸ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ।
ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਾਪ
1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ.) ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇਕਾਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ Bhai Kulwinder Singh ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਪਾਠੀ ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲੈ ਲਈ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਐਸ.ਐਫ.ਆਈ. ਦੇ ਕਾਰਕੁਨ ਅਕਸਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਦੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਐਸ.ਐਫ.ਆਈ. ਵਿਚਕਾਰ ਝੜਪਾਂ ਹੋਈਆਂ। Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ, ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਭਾਈ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ।
1984: ਦੇਸ਼-ਘਾਤਕ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ
ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਗ਼ਦਰ
1984 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਫਗਵਾੜਾ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸੰਗ ਧੇਸੀਆਂ (ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਚੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਫਿਲੌਰ, ਗੋਰਾਇਆ, ਨੂਰਮਹਿਲ, ਨਕੋਦਰ, ਫਗਵਾੜਾ, ਅਤੇ ਬੰਗਾ ਵਰਗੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਿਪਕਾਇਆ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦਮਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫਗਵਾੜਾ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪੰਜ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ।
ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਐਤਿਹਾਸਿਕ ਕਾਰਵਾਈ
ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਲਵਸ਼ਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਲੇਵਾਲ ਅਤੇ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲਾ ਨੇ ਇਸ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ. ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਕਿਹਾ: “ਅਸੀਂ ਬਗ਼ਾਵਤੀ ਹਾਂ। ਬਗ਼ਾਵਤੀ ਪਿਤਾ ਦੇ ਬਗ਼ਾਵਤੀ ਪੁੱਤਰ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚੇ ਮਨੋਬਲ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 ਦੀ ਰਾਤ, ਇਸ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ—ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੇ 37 ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। Bhai Kulwinder Singh ਅਤੇ ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬੇਹਰਮ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਾੜਨ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।
ਜੂਨ 1984: ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ
ਜਦੋਂ ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਾਂਗ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਫਗਵਾੜਾ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਰੂਪ ਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਘਰਾਂ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ। Bhai Kulwinder Singh ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਇਸ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮਰਮੁਖਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ, ਜੇਲ੍ਹ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ, ਅਤੇ ਛੁਟਕਾਰੇ
ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਝੰਡਾ ਫਹਿਰਾਉਣਾ
ਮਾਰਚ 1985 ਵਿੱਚ, Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਨੂੰ ਜੁਝਾਰੂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਾਰਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 15 ਅਗਸਤ 1985 ਨੂੰ, ਜਦੋਂ ਜਲੰਧਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤ੍ਰਿਕੋਣੀ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਫਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਝੰਡਾ ਵੀ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਕੈਦੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਜ਼ਮਾਨਤ ‘ਤੇ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
ਕਪੂਰਥਲਾ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ
1986 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਫਗਵਾੜਾ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜੇਲ੍ਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰਡ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਕੈਦ ਕੱਟ ਰਹੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੀ ਨੂੰ ਛੁਡਾਇਆ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੁਕੱਦਮੇ ਸਬੰਧੀ ਕੋਰਟ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁਲਿਸਕਰਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਦੋ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ।
ਨਾਭਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕੈਦ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪੁਤਲੀਘਰ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕਈ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਮਾਂਡ ‘ਤੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਭਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਜਨਵਰੀ 1989 ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੋਏ।
ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰ
ਇੱਕ ਦੁਖਾਂਤਕ ਦੁਰਘਟਨਾ
ਫਗਵਾੜਾ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਕਰੂਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ ਕਈ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। 18 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ, Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ, ਪਰ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀਰੋ ਹੋਂਡਾ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਖੋਹਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਕੂਟਰ ਆਉਂਦਾ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ।
ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੁਝਾਰੂ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਸਕੂਟਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ 2-3 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਆਦਮੀ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਝਗੜੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਪਿਸਤੌਲ ਦੇ ਬੱਟ ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਦੋਵਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਘੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਵਿੱਚ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਦਾ ਪਿਸਤੌਲ ਦੋ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲ ਗਈਆਂ—ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਸਕੂਟਰ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਲੱਗੀ, ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਕੋਲ ਵੱਜੀ।
ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸ਼ਬਦ
Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਨੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਕੰਧੇ ‘ਤੇ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵੱਲ ਭੱਜੇ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਜਾਣ ਤੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੂੰ ਰੁਕਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਪਿਸਤੌਲ ਗਿੱਲ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ: “ਬਾਕੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇ, ਤਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਚਲੇ ਜਾਈਏ। ਭਰਾ, ਤੂੰ ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪਹੁੰਚਿਆ ਏ।”
ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਭੋਲਾ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਧਰਿਆ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ: “ਮੌਤ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਿਰਫ਼ ਮਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਾਡੇ ਵੱਸ ਹੈ। ਤੈਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਲੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।” ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਆਖ਼ਰੀ “ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖ਼ਾਲਸਾ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ” ਕਹਿ ਕੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ
ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, Bhai Kulwinder Singh ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਿੱਡ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਰੋਪੜ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੁਝਾਰੂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਆਂ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦਿੰਦੇ: “ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਪਖੰਡੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਦਹਿਸ਼ਤ ਪੈਦਾ ਕਰੋ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸਾਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਆਉਂਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਟਰ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇ।!”
ਅੰਤਮ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ (22 ਜੁਲਾਈ 1989)
ਮੋਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਦਿਨ
ਜੁਲਾਈ 1989 ਵਿੱਚ, Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਮੋਹਾਲੀ ਸਥਿਤ ਭਾਈ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਿੱਡ ਦੇ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। 22 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਕਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘਰ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਘ ਘਰ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ, ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਪਲ
ਉਸ ਸਮੇਂ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਈ ਕਿੱਡ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਨੇ 24 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ Bhai Kulwinder Singh ਭੋਲਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਪ੍ਰਤਾਡ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।
ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ: ਇੱਕ ਅਮਰ ਵਿਰਾਸਤ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੋਲਾ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਸਫ਼ਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤ—“ਦੇਗ ਤੇਗ ਫ਼ਤਹਿ” (ਕੜਾਹੀ ਤੇ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਜਿੱਤ) ਅਤੇ “ਸ਼ਹੀਦੀ” ਦੀ ਜੀਵੰਤ ਮਿਸਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੁਝਾਰੂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਲਈ ਇੱਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਾਥੀ ਵੀ ਸਨ, ਜਿਸਦਾ ਸਬੂਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸੰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਲਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਗੂੰਜਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਚਿਰੰਜੀਵ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ: “ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਚਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਲੱਗੇਂਗੇ ਵਰਕੇ, ਜਿਵੇਂ ਬਲਦੇ ਦੀਵੇ ਤੇ ਬੱਤੀ ਦੇ ਟੁਕੜੇ!”
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ Bhai Manjit Singh ਹੇਰਾਂ (1969–1993): ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ
1. ਭਾਈ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੋਲਾ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
ਭਾਈ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੋਲਾ ਦਾ ਜਨਮ 1965 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ “ਭੋਲਾ” ਉਪਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
2. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ?
1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਏ.ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਫ. ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਇਕਾਈ ਬਣਾਈ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਦੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।
3. 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 ਨੂੰ ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਨੇ ਕਿਹੜੀ ਮੁੱਖ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ?
ਉਸ ਰਾਤ, ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੇ 37 ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੇਹਰਮ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਾੜਿਆ।
4. ਭਾਈ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
18 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ, ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਅਤੇ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਸਕੂਟਰ ਖੋਹਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ। ਝਗੜੇ ਦੌਰਾਨ ਗੋਲੀ ਚਲਣ ਨਾਲ ਭਾਈ ਗਿੱਲ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
5. ਭਾਈ ਭੋਲਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
22 ਜੁਲਾਈ 1989 ਨੂੰ, ਮੋਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਠਿਕਾਣੇ ‘ਤੇ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ। ਬੁਖਾਰ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
ShaheedKulwinderBhola #KhalistanStruggle #SikhMartyrs #PunjabHistory #SikhStudentFederation #1984SikhGenocide #SikhHeroes
ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ!
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੋਲਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏
