Bhai Saraj Singh ਠੱਥੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (1970–1990), ਗੁਪਤ ਜੁਝਾਰੂ ਤੇ ਨਿਮਰ ਸੇਵਾਦਾਰ, 1990 ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਪੜ੍ਹੋ ਉਹਦੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ: Bhai Saraj Singh
ਬੀਸਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਜਰਨੈਲ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਗਰਦਨਾਂ ’ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਉਤਾਰਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪੀ ਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਗ਼ਾਲਿਬ ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਦੇ ਇੱਕ ਯੋਧਾ Bhai Saraj Singh ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਗੁਪਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ/ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਛਪਣ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। Bhai Saraj Singh ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਥੀ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਕੌਣ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿੱਥੋਂ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ Bhai Saraj Singh ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ, ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪਣ ਵਾਲੇ ਬਿਆਨਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਬਚਪਨ
Bhai Saraj Singh ਦਾ ਜਨਮ 1970 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਪੱਟੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਵਹਿਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਗੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਲੋਂ ਬਰਕਤ ਹੋਇਆ। ਸਰਦਾਰ ਵਹਿਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ 8 ਬੱਚੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੀਬੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਫਿਰ ਬੀਬੀ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਫਿਰ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਫਿਰ ਬੀਬੀ ਰਾਜ ਕੌਰ, ਬੀਬੀ ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਭਾਈ ਰੇਸ਼ਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਜੁੜਵਾਂ ਭਾਈ ਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਸੇਵਾ
1988 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਪਣੇ ਚਰਮ ’ਤੇ ਸੀ। ਬਾਰਡਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ’ਤੇ ਪੂਰਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ, ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ., ਬੀ.ਐਸ.ਐਫ., ਅਤਿ-ਸਿੱਖ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜਮ ਕੇ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ Bhai Saraj Singh ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਮਖੂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਲਗਭਗ ਢਾਈ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੱਕ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।
Bhai Saraj Singh ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ੈਲੀ ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਗੁਪਤ ਰੱਖਣਾ, ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ, ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਬਿਆਨਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ – ਇਹ ਸਭ ਉਸਦੀ ਉਸ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀ ਬਰਬਰਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਬਣਨਾ ਪਵੇ।
ਉਸਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮਕਸਦ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਜਾਂ ਨਾਮ ਕਮਾਉਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਚਲ ਰਹੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਚੁੱਪਚਾਪ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ, ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀ ਵੀ ਉਸਦੇ ਪੂਰੇ ਨਾਮ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵੇਰਵੇ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਪਰਛਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਤਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਸਦੀ ਪਛਾਣ ਉੱਜਾਗਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪਾਠ ਅਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਆਤਮਕ ਬਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸੀ।
ਅੰਤਮ ਬਲੀਦਾਨ: ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਪਲ
Bhai Saraj Singh ਨੇ 1 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਤਮਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ 10 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਭੋਗ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ, ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. ਅਤੇ ਬੀ.ਐਸ.ਐਫ. ਨੇ ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਮਖੂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸ਼ਹੀਦ Bhai Saraj Singh ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਣਗੇ। ਪਰ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਭੋਗ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ। ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੀ ਰਸਮ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰੀ ਘੇਰੇਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਲਾਮੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਹ ਉਸ ਡਰ ਦਾ ਸਬੂਤ ਸੀ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਤੋਂ ਸੀ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ’ਤੇ ਤਾਕਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਵਲੋਂ ਅਜੀਤ ਅਤੇ ਆਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਗਏ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ ਵਿੱਚ Bhai Saraj Singh ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਪੁਸ਼ਟੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਜਨਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਗੁਪਤ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ, ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਯੋਗਦਾਨ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਗੁਪਤ ਜਾਂ ਨਿਮਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਯਾਦ ਰੱਖਣਯੋਗ ਹੈ।ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਅਣਜਾਣ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਉਸਦੀ ਨਿਮਰਤਾ, ਸੰਗਠਨ ਲਈ ਸਮਰਪਣ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਚਿੰਤਾ, ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਡੂੰਘਾਈ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਾਇਕ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਦਰਜ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੇ ਆਪ ਇਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਦਿਨ, 1 ਦਸੰਬਰ 1990, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਵਾਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧੇ ਦੇ ਅੰਤਮ ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ।
ਸਦਾ ਸਿਮਰਨੀ: ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਚਿਰ-ਯਾਦਗਾਰੀ
ਸ਼ਹੀਦ Bhai Saraj Singh ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਗਾਥਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਸਮੁੱਚੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਦਮਨ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੇਵਾ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਾਮ-ਸ਼ੋਹਰਤ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਪਰਛਾਵਾਂ ਬਣ ਕੇ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਦੇ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਤਕਲੀਫ਼ ਨਾ ਝੱਲਣੀ ਪਵੇ। 1 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਅਕਾਲ ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਭਾਰੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਆਪ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਦਬਦਬਾ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਉਸਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਸੀ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਸੀ, ਇੱਕ ਗਵਾਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਟੁਕੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਛੋਟਾ ਜਾਂ ਗੁਪਤ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। Bhai Saraj Singh ਦੀ ਯਾਦ ਸਾਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ, ਹਿੰਮਤ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਵਤ ਰਹੇਗੀ, ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸੂਰਮੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕੌਮ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ’ਤੇ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਸਦਕਾ!
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ Bhai Balbir Singh ਚੰਗਿਆੜਾ (1968–1989): ਨਿਡਰਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
Bhai Saraj Singh ਦਾ ਜਨਮ 1970 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਵਹਿਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਗੀਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। - ਉਹ ਕਿਸ ਸੰਗਠਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਕੌਣ ਸਨ?
Bhai Saraj Singh ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਮਖੂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। - ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਕਿਉਂ ਗੁਪਤ ਰੱਖੀ?
Bhai Saraj Singh ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਵਲੋਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ, ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। - ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਕਾਲ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ?
ਉਹਨਾਂ ਨੇ 1 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਕਾਲ ਚੜ੍ਹਾਵਾ 10 ਦਸੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਠੱਠੀ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ, ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. ਅਤੇ ਬੀ.ਐਸ.ਐਫ. ਨੇ ਭਾਰੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। - ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ?
KLF ਨੇ ਅਜੀਤ ਅਤੇ ਆਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ ਭੇਜ ਕੇ Bhai Saraj Singh ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।
#SikhMartyr #KhalistanMovement #BhaiSarajSingh #PunjabHistory #ThathiJaimalSingh #KLF #SikhStruggle
ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ! ਜੇਕਰ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ ਕਰੋ, ਹੇਠਾਂ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਵੀਰ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਓ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ PunjabiTime Facebook ਨੂੰ ਫਾਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਡਾ ਹਰੇਕ ਸਪੋਰਟ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ!
