25 ਜੂਨ, 1992 ਨੂੰ 15 ਸਾਲਾ Bibi Harpreet Kaur ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਕਾਰਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ‘ਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਿਆਨਕ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਹੋਈ। ਪੜ੍ਹੋ ਇਸ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਕੁੜੀ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਦਾਸਤਾਨ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ‘ਚ ਗੂੰਜਿਆ ਇੱਕ ਨਾਮ ਜੋ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਬਣ ਗਿਆ।
ਸਾਲ 1992 ਦਾ ਪੰਜਾਬ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੌਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਧਜ਼ੀਆਂ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਆਪਣੇ ਚਰਮ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਡਰ, ਦਹਿਸ਼ਤ ਅਤੇ ਅਨਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬੇਗੁਨਾਹ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਯਾਤਨਾ ਜਾਂ ਫਿਰਕੂ ਹੱਤਿਆ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਮ ਬਣ ਚੁਕੀਆਂ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਘਿਓ ਮੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਮਾਤਰ 15 ਸਾਲ ਦੀ Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਚਾਨਕ ਬਦਲ ਗਈ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜੁਰਮ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਜੁੜਾਅ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਸੀ।
ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਜਵਾਨ ਦਿਲ: Bibi Harpreet Kaur ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
Bibi Harpreet Kaur ਦਾ ਜਨਮ 1977 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਪਿਆਰੀ ਧੀ ਅਤੇ ਭੈਣ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦਿਲ ‘ਚ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਡੂੰਘੀ ਸਹਾਨੁਭੂਤੀ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕੂਟ-ਕੂਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੱਚੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਰਗਾ ਸਮਝਦੀ ਸੀ, ਦੇ ਬਲਿਦਾਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।
ਯਾਦਗਾਰੀ ਤਸਵੀਰਾਂ: ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਜੋ ਜੁਰਮ ਬਣ ਗਈ
Bibi Harpreet Kaur ਦੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਾਅ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਆਦਤ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਭੋਗ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਛਪਦੀ, ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਉਸ ਯੋਧੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਕੱਟ ਕੇ ਸੰਭਾਲ ਲੈਂਦੀ। ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਉਸ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਸਨ, ਉਸ ਯੋਧੇ ਦੇ ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਸ (ਬੈਗ) ਵਿੱਚ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਯਾਦਗਾਰ ਵਜੋਂ। ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਇਹੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਉਸਦੇ ਲਈ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ।
ਕਾਲਾ ਦਿਨ: 25 ਜੂਨ, 1992 – ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਾ ਸਦਮਾ
25 ਜੂਨ, 1992 ਦਾ ਦਿਨ Bibi Harpreet Kaur ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ ਸਾਬਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਘਿਓ ਮੰਡੀ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਆਮ ਦਿਨ, ਇੱਕ ਆਮ ਸਫ਼ਰ। ਪਰ ਉਸਦੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਉਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰੋਕ ਲਿਆ। ਕਾਰਨ? ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ੱਕ, ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖ ਕੁੜੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪਰਸ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਯਾਤਨਾ ਦੇ ਅੱਧੇ-ਅੰਨ੍ਹੇਰੇ: BR ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ ਦੀ ਨਰਕ ਕੁੰਡੀ
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ Bibi Harpreet Kaur ਦੇ ਪਰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲੱਭੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ “ਜੁਰਮ” ਸੀ। ਇਹੀ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਲਈ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ, ਪੁਲਿਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣ ਗਈਆਂ। ਸਿੱਧਾ-ਸਾਦਾ ਸ਼ੱਕ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਬੂਤ ਜਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ, ਉਸ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਕੁੱਖੜੇ ਤਸੀਹਾ ਕੇਂਦਰ, BR ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਜਗ੍ਹਾ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਯਾਤਨਾ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਪਰਿਆਇ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ।
Bibi Harpreet Kaur ਨੂੰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸਦਾ “ਜੁਰਮ”? ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਰੱਖਣਾ। ਉਸ ਕਾਲੇ ਕੋਠੜੀ ਨੁਮਾ ਤਸੀਹਾ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਕੇਵਲ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਮਾਤਰ 15 ਸਾਲ ਦੀ Bibi Harpreet Kaur ‘ਤੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਏ ਗਏ। ਕਿਹੜੀਆਂ ਅਮਾਨਵੀਂ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ? ਕਿਹੜੇ ਦਰਿੰਦਗੀ ਭਰੇ ਸਲੂਕ ਦਾ ਉਸ ਨਿਡਰ ਪਰ ਨਾਜ਼ੁਕ ਜਾਨ ਨੇ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ? ਦੋ ਦਿਨ… ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ… ਪਰ ਉਹ ਦੋ ਦਿਨ ਉਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਇੱਕ ਅੰਨ੍ਹੇਰ ਨਰਕ ਸਨ।
ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਅਤੇ ਲਾਚਾਰੀ ਦਾ ਦਰਦ
ਜਿਸ ਵੇਲੇ Bibi Harpreet Kaur ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮੱਚ ਗਈ। ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ, ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਕੰਬ ਗਏ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ BR ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫੌਰਨ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨਰਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।
ਉਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਕੋਲ ਗਏ, ਬੇਨਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਮਨਮਾਨੀ ਅਤੇ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ਤਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲਾਚਾਰੀ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਰੁਕੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੁਣੀਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਿਆਰੀ ਧੀ, ਭੈਣ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਬੇਬਸੀ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਰਹੇ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਕੌੜਾ ਸੱਚ: 27 ਜੂਨ, 1992 – ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ
27 ਜੂਨ, 1992 ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਖ਼ਬਰ ਛਾਪੀ। ਖ਼ਬਰ ਸੀ ਕਿ Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਸਮੇਤ ਤਿੰਨ ਹੋਰ “ਆਤੰਕਵਾਦੀਆਂ” ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ “ਮੁਕਾਬਲੇ” ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਕੜਕਣ ਵਾਂਗ ਸੀ। ਇੱਕ ਮਾਤਰ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਕੁੜੀ, ਜਿਸਨੇ ਕਦੇ ਹਥਿਆਰ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫੜਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ “ਆਤੰਕਵਾਦੀ” ਕਰਾਰ ਦੇ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਇੱਥੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕੀ।
ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ: ਕੜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਸਥੀਆਂ
ਸਭ ਤੋਂ ਦੁੱਖਦਾਈ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਵੀ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਆਮ ਪ੍ਰਥਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਪੁਲਿਸ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ਼ ਦੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਆਸ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ, ਪਰ ਅੰਤਮ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਰੂਬਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਤੀਬਰ ਇੱਛਾ ਨਾਲ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਦੱਸ ਉਸ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਪਹੁੰਚੇ। ਉੱਥੇ ਕਈ ਚਿਖ਼ਾਂ ਦੀ ਰਾਖ ਪਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਿਸ ਚਿਖਾ ਦੀ ਰਾਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਸੀ? ਇਹ ਪਛਾਣਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਜਾਪਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ, ਇੱਕ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ। Bibi Harpreet Kaur ਦੀ ਭੈਣ ਨੇ ਚਿਖ਼ਾ ਦੀ ਇੱਕ ਢੇਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕੜਾ ਵੇਖਿਆ। ਇਹ ਕੋਈ ਆਮ ਕੜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਦੋਵਾਂ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਕੜੇ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਸਨ – ਇੱਕੋ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਇੱਕੋ ਪਛਾਣ। ਉਹ ਕੜਾ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਰਾਖ ਦੀ ਢੇਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਿਆ ਕੜਾ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਜਲੇ ਹੋਏ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਅਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਸੀ। ਇਹੋ ਉਹ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ, ਭੈਣ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਸ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
ਨਿਆਂ ਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ: ਇੱਕ ਅਧੂਰੀ ਲੜਾਈ
Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਦੀ ਠੰਡੇ ਦਿਲੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੱਤਿਆ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਕੋਈ ਨਿਆਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਆਮ ਸਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਥਾਣੇਦਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।
ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਨੇ ਉਸ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਜੀਵਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। Bibi Harpreet Kaur ਦਾ ਕੇਸ ਨਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕਰੁਨਾਮਈ ਪੁਕਾਰ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ, ਜੋ ਕਦੇ ਸੁਣੀ ਨਹੀਂ ਗਈ।
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਮ: ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਦੁਖਾਂਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਾਰੂ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਉਮਰ, ਉਸਦਾ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਪਿਆਰ (ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਲਈ), ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਲੀਤੀ ਗਈ ਜਾਨ, ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਕਿਸ ਕਦਰ ਨਾਜ਼ੁਕ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੀ।
ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਕੋਈ ਹਿੰਸਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ “ਜੁਰਮ” ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਭਾਵਨਾ ਸੀ – ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਰਾਵਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ। ਉਸਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਏ ਜਾਂ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਉਹ ਸਾਡੀ ਯਾਦ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਦਰਦ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਪੁਕਾਰ ਦੀ ਗੂੰਜ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਦਾ ਨਾਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਬੇਟੀ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ, ਨਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ, ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਖੋਜ ਕਦੇ ਵੀ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਭਾਵੇਂ ਸਮਾਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਕਠੋਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਸਮਾਪਤੀ: ਯਾਦ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਧੂਰੀ ਖੋਜ
Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣ ਕੇ ਦਿਲ ਕੰਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਪਨੇ ਖਿੜਦੇ ਹਨ, ਉਮੀਦਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਉਮਰ ਨੂੰ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਹਥੌੜੇ ਨੇ ਚੂਰ-ਚੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਦੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੋਏ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਬੇਟੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਵਤ ਰਹੇਗਾ। ਉਸਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਸੱਚ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਕਦੇ ਵੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਅਮੂਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਵੀ ਚੁਕਾਉਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਜੋ ਦਰਦ ਝੱਲਿਆ, ਉਹ ਸੋਚਣ ਯੋਗ ਹੈ। Bibi Harpreet Kaur ਦੀ ਯਾਦ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ – ਅਜਿਹੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਾਰੇ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖਣ ਦੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਕਾਰਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰੂਰਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਬਣਨਾ ਪਵੇ। ਉਸਦੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ: “ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ।”
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ Bibi Resham Kaur (1963–1993) | ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
- ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਰਾਣੋ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ? Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਨੂੰ 25 ਜੂਨ, 1992 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਘਿਓ ਮੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਉਸਦੇ ਪਰਸ (ਬੈਗ) ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ “ਆਤੰਕਵਾਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ” ਦਾ ਸਬੂਤ ਮੰਨਿਆ।
- ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿੱਥੇ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸਨੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਏ? ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਕੁੱਖੜੇ ਤਸੀਹਾ ਕੇਂਦਰ, BR ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ “ਜੁਰਮ” ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ BR ਮਾਡਲ ਸਕੂਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਿਆਨਕ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਲਈ ਕੁੱਖੜਾ ਸੀ।
- ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਮੌਤ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ? ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 27 ਜੂਨ, 1992 ਨੂੰ, ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਮਾਤ ਦੋ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, Bibi Harpreet Kaur ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ “ਮੁਕਾਬਲੇ” ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ “ਫਰਜ਼ੀ ਮੁਕਾਬਲਾ” ਜਾਂ ਠੰਡੇ ਦਿਲੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੱਤਿਆ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
- ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ? ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਰਿਵਾਜ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ‘ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ਼ ਦੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ‘ਤੇ ਚਿਖ਼ਾ ਦੀ ਰਾਖ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਕਰੜਾ (ਕੜਾ) ਪਛਾਣ ਲਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਕਰੜੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਰੜਾ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਪਛਾਣ ਬਣਿਆ।
- ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਰਾਣੋ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੋਈ ਨਿਆਂ ਹੋਇਆ? ਨਹੀਂ, Bibi Harpreet Kaur ਰਾਣੋ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜਵਾਬਦੇਹ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਨਿਆਂ ਹੋਇਆ। ਥਾਣੇਦਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਕੇਸ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।
PunjabHistory #SikhMartyr #HumanRightsViolation #JusticeForHarpreetKaur #AmritsarTragedy #IndianPoliceAtrocities #NeverForget1984
ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਰਾਣੋ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
