ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ…
ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਮਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤ ਹਕੂਮਤ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਾਣੋ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਹ ਅਣਕਹੀ ਦਾਸਤਾਨ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਈ।
ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ: ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
ਭੂਮਿਕਾ: 1980ਵਿਆਂ ਅਤੇ 90ਵਿਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ – ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ
1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ ਇਸਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਬਣਤਰ ‘ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡੇ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਸਿਆਸੀ ਬੇਚੈਨੀ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਗਵਾਹ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ (Ajegurpreet Pal Singh) ਵਰਗੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੈਅ ਹੋਈ।
ਇਸ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਦੌਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਲੇਖ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ, ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦਾਅਵੇ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਪਲਬਧ ਸਰੋਤਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਸਾਰਣੀ 1: ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਰੇਖਾ
| ਸਾਲ (Year) | ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ | ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ |
| 1964 | ਪਿੰਡ ਪੰਡੀ ਸੂਰਾ ਸਿੰਘ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਖੇ ਜਨਮ। | |
| 1978 | ਨਿਰੰਕਾਰੀ-ਸਿੱਖ ਝੜਪ; ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦਾ ਆਰੰਭ। | |
| 1982-83 | ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ; ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ। | ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ; ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼। |
| 1984 | AISSF ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ; ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ। | ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ; ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਤਲ; 1984 ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ। |
| 1987-91 | BTFK (ਛੀਨਾ ਗਰੁੱਪ) ਵਿੱਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰ; ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ। | ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਜ ਲਾਗੂ; ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ। |
| 1991 | ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ। | ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਰਕਸ਼ਕ-1 ਸ਼ੁਰੂ। |
| 1992 | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ। | ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ; ਪੁਲਿਸ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਤੇਜ਼ੀ। |
| 1993 | 24 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ। | ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਮਨ; ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ। |
| 1995 | ਭਰਾ, ਭਾਈ ਪਰਮਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਪੁਨੀਆ’ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਅਤੇ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣਾ। | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਤਲ; ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਦਾ ਅਗਵਾ ਅਤੇ ਕਤਲ। |
ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਚੈਨੀ ਦੇ ਬੀਜ
1947 ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਭਾਸ਼ਾਈ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1966 ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਮੁੱਦੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਅਤੇ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ, ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਹ ਮੁੱਦੇ ਸਿਆਸੀ ਬੇਚੈਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇ।
ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ‘ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਮਤਾ’ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਮਤਾ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਸੰਘੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਖਵਾਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਸਿਆਸੀ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿਚਕਾਰ ਸੱਤਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਉਲਝਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਿਆਸੀ ਖਲਾਅ ਨੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਭਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਗੂ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਦਾ ਉਭਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸਿਆਸੀ ਕੁਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਵੋਟਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸੀ।
ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ
1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਹੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੁੱਕਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਿਆ ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਸਨ।
ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਉਭਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਡੂੰਘੀਆਂ ਸਿਆਸੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਪਛਾਣ-ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇੱਕ “ਨੈਤਿਕ ਬਦਲ” ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਕੁਝ ਸਰੋਤ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੁਝ ਧੜਿਆਂ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇਹ ਕਦਮ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਲਟਾ ਪੈ ਗਿਆ।
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਟਕਰਾਅ ਵੱਲ ਧੱਕ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਖਰ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ (ਜੂਨ 1984): ਇੱਕ ਨਾ ਭੁੱਲਣਯੋਗ ਸਦਮਾ
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ’ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਮੋੜ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ, ਯੋਧਿਆਂ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਗਈ।
ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਸੁਤੰਤਰ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਆਮ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਸੀ ਜੋ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਬੇਗਾਨਗੀ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੇ ਤਤਕਾਲੀ ਉਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ, ਪਰ ਰਣਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਨਿਕਲੇ। ਇਸਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਮਿਆਨੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਸਨ। ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ “ਸ਼ਹੀਦ” ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮਿਲ ਗਿਆ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਸਿਆਸੀ ਵਿਵਾਦ ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁੱਦੇ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ, ਜਿਸਨੇ Ajegurpreet Pal Singh ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ (Ajegurpreet Pal Singh) ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਬਣਤਰ
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਸਾਲ 1964 ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਮੇਜ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਪੰਡੀ ਸੂਰਾ ਸਿੰਘ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਖੇ ਆ ਕੇ ਵਸ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਭਰਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਮ ਪਰਮਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਪੁਨੀਆ’ ਸੀ।
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦਾਇਰਾ ਵੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਅਣਛੋਹਿਆ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੂਆ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ, ਵੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ।
ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਲੁਧਿਆਣਾ ਸਥਿਤ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (PAU) ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਉਹ ਦੌਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚੇਤਨਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਡੂੰਘੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ।
ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾਈ ਜੀਵਨ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਕਈ ਸਰੋਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ‘ਬਬੇਕੀ’ ਮਰਯਾਦਾ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਅਸੂਲਾਂ ਭਰਪੂਰ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਗਲੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੈਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਵਰਗੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਗਰੀਬੀ ਜਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਪਰਿਵਾਰ (ਪਿਤਾ ‘ਮਾਸਟਰ’ ਸਨ) ਤੋਂ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਹਿਰ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਲਹਿਰ ਵੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਸਿਆਸੀ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਕਥਿਤ ਅਨਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸੋਚਿਆ-ਸਮਝਿਆ ਫੈਸਲਾ ਸੀ।
ਸਰਗਰਮੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਲ
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (AISSF) ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। AISSF ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਸੀ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।
ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਫੋਰਸ ਆਫ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ (BTFK) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ, ਜਦਕਿ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਇਹ ਦੋਹਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਫੋਰਸ ਆਫ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ (BTFK) ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਵਾਈਆਂ
ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ: ਇੱਕ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਫੋਰਸ ਆਫ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ (ਸ਼ੀਨਾ ਗਰੁੱਪ) ਦੇ ਭਾਈ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਛੀਨਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। BTFK ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਸਮਝ ਕਾਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।
ਕਈ ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੁੱਧੀਮਤਾ ਕਾਰਨ “ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਦਿਮਾਗ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ BTFK ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਹੋਏ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ।
ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਏਜੰਡਾ
“ਦਾਅਵਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ” ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਭਾਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਜੋੜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਏਜੰਡਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਤੱਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
- ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।
- ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ: ਸੂਤਰਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਅਤੇ ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ, ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਦਾਜ ਲਈ ਤੰਗ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋਸ਼ੀ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਵਸਾਇਆ।
- ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਣ-ਮਰਯਾਦਾ: ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾ ਜਿਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ “ਪਾਖੰਡੀ ਸਾਧ” ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਾਰਵਾਈ ਸੀ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਵਰਗਾ ਭੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਸੀ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਖੇ ਉਸਦੇ ਦੀਵਾਨ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਇਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੋ ਮੋਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ: ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿਆਸੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ। ਇਸ ਦੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਜਾਇਜ਼ਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਸਨ।
ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
1992 ਵਿੱਚ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Punjab Police ਨੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ “ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਖਾਤਮੇ” ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੋਈ।
ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਮੌਤਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸਕੱਤਰੇਤ ਵਿਖੇ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਰਾਹੀਂ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, 31 ਅਗਸਤ 1995 ਨੂੰ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ, ਹਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ
ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੂੰ Punjab Police ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਤਖ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਕਿਸੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ‘ਤੇ ਹੋਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਇੰਨੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੁਆਰਾ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ।
ਹਿਰਾਸਤ ਦੌਰਾਨ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੇ ਦਾਅਵੇ
ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਈ ਸਰੋਤ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਦਾਅਵੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦਰਭ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਅਤੇ ਐਮਨੈਸਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ Punjab Police ਦੁਆਰਾ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਿਰਾਸਤ, ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਟਾਡਾ (Terrorist and Disruptive Activities (Prevention) Act) ਵਰਗੇ ਸਖ਼ਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਬੇਅੰਤ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੀਤੀ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ: ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਲਾਵਾਰਸ ਕਹਿ ਕੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰਨਾ।
ਇਸ ਲਈ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ‘ਤੇ ਹੋਏ ਕਥਿਤ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਘਟਨਾ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਦਬਾਉਣਾ ਸੀ।
ਜ਼ਮਾਨਤ ਅਤੇ ਭੂਮੀਗਤ ਜੀਵਨ
ਹਿਰਾਸਤ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ‘ਬਬੇਕੀ’ ਮਰਯਾਦਾ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੇ ਪਿਤਾ, ਮਾਸਟਰ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ, ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ ‘ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ।
ਜ਼ਮਾਨਤ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭੂਮੀਗਤ ਹੋ ਗਏ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।
ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ (24 ਅਗਸਤ 1993)
ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਘਰਸ਼
ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 24 ਅਗਸਤ 1993 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ, ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, Punjab Police ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ (BSF) ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਨੇ ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਟਿਆਲਾ, ਹੁਣ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ) ਦੇ ਇੱਕ ਫਾਰਮ ਹਾਊਸ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਤਾ ਕੋਲ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ‘ਤੇ ਸਨ। ਡੀਐਸਪੀ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੇਠ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਮੋਢੇ ‘ਤੇ ਗੋਲੀ ਲੱਗੀ, ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ। ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੇ ਦੋ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਸੀਮਤ ਗੋਲੀ-ਸਿੱਕਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ।
“ਫਰਜ਼ੀ ਮੁਕਾਬਲਾ” – ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪੈਟਰਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ
ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ “ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਾ” ਸ਼ਬਦ ਅਕਸਰ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੇ ਇਹ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ Punjab Police ਦੁਆਰਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ “ਫਰਜ਼ੀ ਮੁਕਾਬਲੇ” ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਏ ਗਏ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਸ਼ੱਕੀ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਝੂਠੇ “ਮੁਕਾਬਲੇ” ਅਤੇ “ਫਰਾਰ” ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਕਰਨਾ, ਸ਼ੱਕੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣਾ-ਧਮਕਾਉਣਾ, ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੋਸ਼ ਜਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਇਸ ਲਈ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿਵਾਦਿਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਨਿਆਂਇਕ ਜਾਂਚ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ
ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ BTFK ਦੇ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਛੀਨਾ ਦਾ “ਸੱਜਾ ਹੱਥ” ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਦੁਖਦਾਈ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੌਂਪੀ।
ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਦੇ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਾਵਾਰਸ ਕਹਿ ਕੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸਨ: ਪਹਿਲਾ, ਹਿਰਾਸਤੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਇਕੱਠਾਂ ਅਤੇ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਿਤ ਵਿਰਾਸਤ: ਸ਼ਹੀਦ ਬਨਾਮ ਅੱਤਵਾਦੀ
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ Sikh ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਪੰਥਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਇੱਕ ਯੋਧਾ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਮਾਰਗ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਫੁਰਮਾਇਆ ਹੈ:
ਜਉ ਤਉ ਪ੍ਰੇਮ ਖੇਲਣ ਕਾ ਚਾਉ ॥ ਸਿਰੁ ਧਰਿ ਤਲੀ ਗਲੀ ਮੇਰੀ ਆਉ ॥
ਇਤੁ ਮਾਰਗਿ ਪੈਰੁ ਧਰੀਜੈ ॥ ਸਿਰੁ ਦੀਜੈ ਕਾਣਿ ਨ ਕੀਜੈ ॥ (ਸਲੋਕ ਵਾਰਾਂ ਤੇ ਵਧੀਕ, ਮਹਲਾ 1, ਪੰਨਾ 1412)
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਜਾਂ “ਅੱਤਵਾਦੀ” ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਰਾਜ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਲੇਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਲੇਬਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨਾਲ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ‘ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਕਸਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼: ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਜਿਉਂਦਾ-ਜਾਗਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ।
- ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਅਤੇ BTFK ਦੇ ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ, ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਦੀ 16 ਸਤੰਬਰ 1991 ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਝੂਠਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਦਿਖਾਇਆ।
- ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਸਿਰਫ਼ 15 ਸਾਲਾ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
- ਭਾਈ ਪਰਮਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਪੁਨੀਆ’: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਹੋਣਹਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ, ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਰਮਨੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। 1995 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ “ਲਾਪਤਾ” ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਹ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ।
ਇੱਕ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਚਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਇਸ ਦੌਰ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮੌਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਘਾਣ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਪੁਲਿਸ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤਾਪ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪਿਆ ਜੋ ਕਦੇ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਅੱਜ ਵੀ ਅੱਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਨਿਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਿੱਟਾ: ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਿੱਟ ਨਿਸ਼ਾਨ
ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਦੌਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਇਕ ਜਾਂ ਖਲਨਾਇਕ ਦੀ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਦੁਖਦਾਈ ਉਪਜ ਹੈ। ਇੱਕ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਨੌਜਵਾਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਬਣਨ ਤੱਕ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪੰਜਾਬ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ – ਰਾਜ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਚੱਕਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਣਗਿਣਤ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਝੱਲਿਆ ਗਿਆ ਦੁਖਾਂਤ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ – ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਰਾਸਤ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਖੋਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਪਰ ਇਹ ਤੱਥ ਅਟੱਲ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਹ ਪਾਤਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਗੌਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਾਂ ਨੂੰ ਟਕਰਾਅ ਵੱਲ ਧੱਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੁਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ?
ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਫੋਰਸ ਆਫ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ (BTFK) ਦੇ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਆਗੂ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਅਤੇ 1984 ਦੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
2. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ BTFK ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਕੀ ਸੀ?
ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਫੋਰਸ ਆਫ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ (BTFK) ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ’ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ “ਦਿਮਾਗ” ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
3. ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ “ਫਰਜ਼ੀ ਮੁਕਾਬਲਾ” ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
24 ਅਗਸਤ 1993 ਨੂੰ ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ “ਫਰਜ਼ੀ ਮੁਕਾਬਲਾ” ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ Punjab Police ‘ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਸਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਕਸਰ ਵਿਵਾਦਿਤ ਰਹੀ ਹੈ।
4. “ਸ਼ਹੀਦ” ਅਤੇ “ਅੱਤਵਾਦੀ” ਦੇ ਲੇਬਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ?
ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਲੇਬਲ ਇੱਕੋ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਪੰਥਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਲਈ, ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਇੱਕ “ਸ਼ਹੀਦ” ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੌਮ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ “ਅੱਤਵਾਦੀ” ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਸਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
5. ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਪਿਆ?
ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਦੁਖਦਾਈ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਭਾਈ Ajegurpreet Pal Singh ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਪਰਮਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦੋ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ, ਭਾਈ ਗੁਰਲਾਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਦੀ ਵੀ ਇਸੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਇਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ( ਭਾਈ ਅਜਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਬਬੇਕੀ ਸਿੰਘ…) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is an Ireland-based digital creator, entrepreneur, and the founder of PunjabiTime.com. His platform is dedicated to reviving Punjabi culture and Sikh history through emotionally compelling and meticulously researched content. He bridges continents and generations with powerful storytelling that aims to educate, inspire, and unite the global Punjabi community.
Follow his work for stories that matter and a vision that builds a stronger future. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#AjegurpreetPalSingh #BabekiSingh #SikhHistory #Punjab1984 #BTFK #HumanRights #KhalistanMovement #ShaheedLegacy
