ਸ਼ਹੀਦ Jaswant Singh Khalra ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਕਦੇ ਹਾਰਦਾ ਨਹੀਂ, ਚਾਹੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਵੀ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜੀਆਂ ਹੋਣ।
ਸ਼ਹੀਦ Jaswant Singh Khalra (1952–1995) ਸੱਚ ਦੇ ਯੋਧੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਜੁਲਮ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਛਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਚੀਰ ਕੇ ਸੱਚ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਣ ਵਾਲਾ ਯੋਧਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ, ਰੌਸ਼ਨ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਇਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨ ਸਨ, ਜਿਸਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗੁਮਸ਼ੁਦਾ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਘਿਨੌਨੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਖਿਰਕਾਰ ਸੱਚ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ
Jaswant Singh Khalra ਦਾ ਜਨਮ 2 ਨਵੰਬਰ 1952 ਨੂੰ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਲੜਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ’ਚ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸੀ – ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ, ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ, ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਨੌਜਵਾਨੀ ’ਚ ਖਾਲੜਾ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਇਕ ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਬੈਂਕ ’ਚ ਮੈਨੇਜਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਦੌਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਹਲਚਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂ ਲਈ ਜੂਝਨ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਜਗਾਇਆ।
ਸ਼ਹੀਦ Jaswant Singh Khalra ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ: https://en.wikipedia.org/wiki/Jaswant_Singh_Khalra
ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਾਈ
1980-90 ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਡਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। Jaswant Singh Khalra ਜੀ ਦੇ ਬੈਂਕ ਦੇ ਦੋ ਸਹਿਕਰਮੀ ਅਚਾਨਕ ਗੁਮ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਖਾਲੜਾ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਵਿਜੇ ਚੌਕ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ’ਚ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ‘ਬੇ-ਵਾਰਸ’ ਵਜੋਂ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਨੂੰ ਸੁਪੁਰਦ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਹ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਖੁਲਾਸੇ ਨਾਲ ਜਾਹਿਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗੁਮ ਹੋਏ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ, ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਮਾਰ ਕੇ ਬੇਨਾਮ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵਜੋਂ ਸਾੜੇ ਗਏ ਸਨ। ਖਾਲੜਾ ਨੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮੰਚਾਂ ’ਤੇ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਉਠਾਇਆ। ਉਹ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ
Human Rights
ਵਿੰਗ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰੀ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੂਠੇ ‘ਐਨਕਾਊਂਟਰਾਂ’ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਾਰ ਦੱਸਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਹਿਲ ਗਈ ਅਤੇ Jaswant Singh Khalra ਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਰੁਕੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਖਾਲੜਾ ਨੇ ਫਿਰ ਵੀ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇੰਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਉਹ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਬੂਤ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਸੰਸਦ ’ਚ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਅੱਗੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਅਪਹਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
6 ਸਿਤੰਬਰ 1995 ਨੂੰ, ਦੁਪਹਰ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਜੀਪਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਬੀਰ ਪਾਰਕ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਖਾਲੜਾ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ’ਤੇ ਆ ਧਮਕੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਸਵੀਕਾਰ ਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ Jaswant Singh Khalra ਬਾਰੇ ਬੇਖਬਰ ਬਣੇ ਰਹੇ। CBI ਦੀ ਜਾਂਚ ’ਚ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਖਾਲੜਾ ਨੂੰ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਦੇ ਥਾਨੇ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨੌ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਤਲ ਅਤੇ ਅਪਹਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲੱਗੇ ।
ਮੁੱਖ ਗਵਾਹ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ (ਇਕ ਸਪੇਸ਼ਲ ਕਾਂਸਟੇਬਲ) ਨੇ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖਾਲੜਾ ਨੂੰ SSP ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੇ ਘਰ ’ਚ ਕੈਦ ਰੱਖ ਕੇ ਭਿਆਨਕ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਦੌਰਾਨ DGP ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਵੀ ਖਾਲੜਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਪਰੋਂ ਥੱਲੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।
ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ
ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕੈਦ ਮਗਰੋਂ, ਅਕਤੂਬਰ 1995 ਦੇ ਅੰਤ ’ਚ Jaswant Singh Khalra ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਹਰੀਕੇ ਹੇਡਵਰਕਸ ਨਹਿਰ ’ਚ ਸੁੱਟੀ ਗਈ। 2005 ’ਚ ਲੰਮੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਮਗਰੋਂ ਛੇ ਦੋਸ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕੱਦਮੇ ’ਚ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਮਿਲੀਆਂ – ਦੋ DSP ਦਰਜੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਤੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਤ ਸਾਲ ਕੈਦ। 2007 ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਬਾਕੀ ਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵੀ ਵਧਾ ਕੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 2011 ’ਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਇਹ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜੁਲਮਾਂ ਦੀ ਸਖਤ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ
ਖਾਲੜਾ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਚਾਨਣ ਬਖ਼ਸ਼ੀਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਖਾਲੜਾ ਅੱਜ ਵੀ ਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਹੌਸਲਾ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ’ਚ ਕਈ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ – 2017 ’ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਫ੍ਰੇਜ਼ਨੋ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਥਾਨਕ ਕੌਂਸਲ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਪੰਜਾਬੀ/ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ, ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਉਸੇ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਧਨੀ ਹਨ ਜਿਸ ਮੇਰੀ ਕੌਮ ਲਈ Martin Luther King Jr. ਹਨ”।
ਸਚਾਈ ਦੀ ਮਿਸਾਲ
ਅੱਜ Jaswant Singh Khalra ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਸਚਾਈ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਤਾਕਤਾਂ ਅੱਗੇ ਨਿੱਡਰ ਹੋ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਖਾਲੜਾ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ: “ਮੈਂ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹਨੇਰਾ ਨਹੀਂ ਪਸਾਰਣ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਮੈਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਸਾਰਾਂਗਾ” । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਹ ਬਚਨ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਵੀ ਇਸ ਜੋਤ ਨੂੰ ਕਦੇ ਮੰਦ ਨਾ ਹੋਣ ਦਈਏ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ’ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੀਏ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ
ਸ਼ਹੀਦ Jaswant Singh Khalra ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਕਦੇ ਹਾਰਦਾ ਨਹੀਂ, ਚਾਹੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਵੀ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜੀਆਂ ਹੋਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਚਿਰਸਥਾਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਛੱਡਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਹਿੰਮਤ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਰੋਕਣੀ — ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੜ੍ਹਾ ਰਹਿਣਾ ਹੈ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਹਨੇਰਾ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, Jaswant Singh Khalra ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੋਤ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਕਿਵੇਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਇੱਕ ਜੀਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹਨ ਕਿ ਕਦੇ ਵੀ ਡਰ ਕੇ, ਚੁੱਪ ਰਹਿ ਕੇ, ਅਨਿਆਇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਾ ਕਰੋ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਵੀ ਖਾਲੜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਦੂਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਸਿਖ ਲੈਕੇ, ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਅਪਣਾ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਏ — ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਸਾਡੀ ਗੱਲ ’ਤੇ ਮਾਣ ਕਰ ਸਕਣ।
ਸ਼ਹੀਦ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਦਾਈ ਸਲਾਮ।
You May Also Like: https://punjabitime.com/lakha-sidhana
