ਜਾਣੋ Bhai Mati Das ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ, ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਸੰਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ: Bhai Mati Das
Bhai Mati Das ਜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਨ ਮਤੀ ਦਾਸ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ। 11 ਨਵੰਬਰ 1675 ਨੂੰ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੋਤਵਾਲੀ (ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ) ਵਿਖੇ, ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਨੌਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ।
Bhai Mati Das Ji ਨੂੰ ਦੋ ਥੰਮ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਆਰੇ ਨਾਲ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀਰ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਡੋਲ ਸਿੱਖੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਅਣਵਿਚਲ ਹੌਂਸਲਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
Bhai Mati Das ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1641 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਕਰਿਆਲਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਜਿਹਲਮ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਚਕਵਾਲ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਦੱਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਕਤਾਸ ਰਾਜ ਮੰਦਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਸੁਰਲਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਚੋਟੀ ‘ਤੇ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਧਨੀ (ਅਮੀਰ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਲੂਣ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਅਤੇ ਡਾਂਡੋਟ ਦੀਆਂ ਕੋਲੇ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਸਨ। ਕਤਾਸ ਝੀਲ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।
Bhai Mati Das ਜੀ ਛਿੱਬਰ ਗੋਤ ਦੇ ਸਰਸਵਤ ਮੋਹਿਆਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਈ ਹੀਰਾ ਨੰਦ (ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨੰਦ ਲਾਲ ਜਾਂ ਕਬੂਲ ਦਾਸ) ਸੀ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਈ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।
Bhai Mati Das ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਘਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦੇ ਦਾ ਨਾਂ ਲਖੀ ਦਾਸ (ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਆਰਕਾ ਦਾਸ) ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੜਦਾਦੇ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਈ ਪ੍ਰਾਗਾ ਸੀ, ਜੋ ਵੀ ਇੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਥੇਦਾਰ ਸਨ।
ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਪਾਂਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕਬੂਲ ਦਾਸ ਅਤੇ ਦਾਦੇ ਦਾ ਨਾਮ ਦੁਆਰਕਾ ਦਾਸ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਸੀ, ਜੋ ਵੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸਨ।
Bhai Mati Das Ji ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮੋਹਿਆਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਸੱਤ ਗੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਗਏ ਸਨ: ਬਾਲੀ, ਭਿਮਵਾਲ, ਛਿੱਬਰ, ਦੱਤ, ਲਾਉ, ਮੋਹਨ, ਅਤੇ ਵੈਦ। ਮੋਹਿਆਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਫੌਜੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸੀ। ਮੁਗਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ, ਮੋਹਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਵਫਾਦਾਰੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਬਖਸ਼ੀ, ਭਾਈ, ਚੌਧਰੀ, ਦੀਵਾਨ, ਮਲਿਕ, ਮਿਹਤਾ ਅਤੇ ਰਾਇਜਾਦਾ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ
ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ-ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਗੁਰੂ ਬਾਰੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਜਾਂ ਬਾਬਾ ਮਖਨ ਸ਼ਾਹ ਲੁਬਾਣਾ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਬਕਾਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲੱਭਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ Bhai Mati Das ਜੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕੋਲ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲੇ ਵਿਖੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਨ ਥਾਪਿਆ।
ਨਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ Bhai Mati Das ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਦੀਵਾਨ ਮਤੀ ਦਾਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਰਸੋਈਏ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।
ਦੀਵਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵਜੋਂ, Bhai Mati Das ਨੇ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖਰਚ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਸ਼ਲ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੂਰਨ ਭਰੋਸੇ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸਨ।
ਭੱਟ ਵਹੀ ਤਲੌਦਾ ਅਨੁਸਾਰ, Bhai Mati Das ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੋਟੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ) ਨੂੰ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿਖਾਈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੁਰੂ-ਦਰਬਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਬਣਕੇ ਰਹੇ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾਵਾਂ
Bhai Mati Das ਜੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨਾਲ ਬਿਹਾਰ, ਬੰਗਾਲ ਤੇ ਆਸਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ‘ਤੇ ਨਾਲ ਗਏ ਸਨ। ਦੀਵਾਨ ਮਤੀ ਦਾਸ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦੇ 1665-70 ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ।
1665 ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਸੈਫਾਬਾਦ ਅਤੇ ਧਮਤਨ (ਬੰਗਰ) ਦੇ ਦੌਰਿਆਂ ਸਮੇਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਦੌਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਧੀਰ ਮੱਲ, ਜਾਂ ਉਲੇਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 1 ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਆਂਬੇਰ ਦੇ ਕੰਵਰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸੰਬਰ 1665 ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਦੌਰਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਫਿਰ ਉਸਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਢਾਕਾ ਅਤੇ ਮਾਲਦਾ ਵਿੱਚ।
ਦੋਨੋਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਆਸਾਮ ਵਿੱਚ 2 ਸਾਲ ਦੇ ਠਹਿਰਾਓ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਕਿਰਤਪੁਰ ਤੋਂ 5 ਮੀਲ ਉੱਤਰ ਮਖੋਵਾਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਟਿੱਬਾ ਖਰੀਦਿਆ ਅਤੇ ਚੱਕ ਨਾਨਕੀ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਅਨੰਦ ਦਾ ਨਿਵਾਸ) ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।
ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ
1675 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਰਵਾਨਗੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ Bhai Mati Das ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਯਕੀਨੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਕੀਤਾ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਵਿਵਾਦ ਕਰਨਾ ਸੀ।
ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਮਰਪਿਤ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ, ਭਾਈ ਉਦੈ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੈਤਾ (ਰੰਗਰੇਟਾ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ Bhai Mati Das ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਇਕੱਠ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਉਦੈ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰ ਸਕਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰ ਸਕਣ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਡਿੱਗ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਹੁਕਮਾਂ ਤਹਿਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਿਰਹੰਦ ਵਿਖੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਧਰਮ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕਿਉਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਜਨੇਊ ਅਤੇ ਤਿਲਕ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਸਿੱਖ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸ਼ਕਤੀਹੀਣ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਨ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਪਨਾਹ ਵਜੋਂ ਆਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਸੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਇਨਕਾਰ ‘ਤੇ, ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਸੂਰਮਾ; ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਤਿਆਗ ਮਲ ਸੀ) ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। Bhai Mati Das ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ਾਹੀ ਫੌਜਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਇਹ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਲਈ ਫਟਕਾਰ ਲਗਾਈ ਗਈ। ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ।
ਧਰਮ ਲਈ ਅਟੱਲ
ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਾਜ਼ੀ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਲੁਕਿਆ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਕਾਜ਼ੀ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ Bhai Mati Das ਵੱਲ ਰੁਖ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਫੌਰੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।
Bhai Mati Das ਨੂੰ ਨਵਾਬ ਦੀ ਬੇਟੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜੇ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦਾ। ਜਦੋਂ ਕਾਜ਼ੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਛੱਡ ਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਸੁੱਖ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ: “ਹੇ ਕਾਜ਼ੀ, ਮੈਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਚੱਖ ਲਏ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ, ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਮਾਪੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਚੀਜ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਕੀਤਾ ਹੈ… ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੈਂਨੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਤੁਹਾਡੀ ਆਰੀ ਦੇ ਦੰਦਿਆਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ! ਮੈਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਆਰਾਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜਲਾਦ ਦੀ ਆਰੀ ਦੇ ਦੰਦਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।”
ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ Bhai Mati Das ਨੂੰ ਆਰੀ ਦੇ ਦੰਦਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਜਲਾਦਾਂ ਨੇ ਆਰੀ ਨੂੰ Bhai Mati Das ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਚਾਰ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਤੱਕ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ। ਖੂਨ ਸਿਰ ਤੋਂ ਵਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਵਾਲ ਚਮਕਦਾਰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਸਨ। ਚਿਹਰਾ ਖੂਨ ਦੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਸਨਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸਾਕਾ
11 ਨਵੰਬਰ 1675 (ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ 24 ਨਵੰਬਰ) ਨੂੰ ਵੱਡੀਆਂ ਭੀੜਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਜਲਾਦਾਂ ਨੂੰ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੋਤਵਾਲੀ (ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ) ਵਿਖੇ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ, ਜੋ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨੋਂ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਗਿਆ।
ਜਲਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਨੇ ਆਖਰੀ ਇੱਛਾ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਉਸ ਦੇ ਗੁਰੂ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜਲਾਦਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।
Bhai Mati Das, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਿੱਧੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ, ਦੋ ਥੰਮ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਆਖਰੀ ਇੱਛਾ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਮੇਰੇ ਗੁਰੂ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।” ਦੋ ਜਲਾਦਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਦੋ-ਹੱਥੀ ਆਰਾ ਰੱਖਿਆ।
Bhai Mati Das ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ “ੴ” (ਏਕ ਓਅੰਕਾਰ, ਇੱਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ) ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸਵੇਰ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਪਾਠ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਸਿਰ ਤੋਂ ਲੱਕ ਤੱਕ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਢਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਾਠ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਗੂੰਜਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਿਆ।
ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ, ਦਿਆਲ ਦਾਸ ਨੇ ਸਮਰਾਟ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਰਕੀ ਕੰਮ ਲਈ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢੀਆਂ। ਫਿਰ, ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੋਲ ਬੰਡਲ ਵਾਂਗ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਬਲਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਜਿਉਂਦੇ ਕੋਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਨੇ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਸਭ ਨਿਰਦਈਤਾ ਦੈਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਵੇਖੀ।
Bhai Mati Das ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੰਭੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਰੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਿਆ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਜਲਾਦ ਦੁਆਰਾ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ‘ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਗੁਰਮੰਤਰ’ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਅੱਗ ਨੇ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਖਾ ਲਿਆ।
ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਜਲਾਦ-ਉਦ-ਦੀਨ ਜਲਾਦ ਨਾਮ ਦੇ ਜਲਾਦ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਮਾਣਾ ਕਸਬੇ ਦਾ ਸੀ। ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਸਥਾਨ ਇੱਕ ਬਰਗਦ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸੀ (ਰੁੱਖ ਦਾ ਤਣਾ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਦਾ ਖੂਹ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਜੇ ਵੀ ਸੰਭਾਲੇ ਹੋਏ ਹਨ), ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕੋਤਵਾਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕੈਦੀ ਵਜੋਂ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ।
ਉਸਦਾ ਸੀਸ ਭਾਈ ਜੈਤਾ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਸਰੀਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਾਰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਲਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵੰਜਾਰਾ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਘਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਝੌਂਪੜੀ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ ਅੱਜ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ:
Bhai Mati Das ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਅਣਡਿੱਠ ਹੌਂਸਲਾ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਮਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ Bhai Mati Das ਦੂਜੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਰੁਕਨੁਦੀਨ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੱਕਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਜ਼ੀ ਸਨ।
Bhai Mati Das ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Bhai Mati Das ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ਼, ਪੀੜਾ, ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਸੀਹਿਆਂ ਅਤੇ ਕਹਿਰ ਪਿਆਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸ ਸਮਝ ਕੇ ਪੀ ਲਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਵਿੱਤਰ ਖੂਨ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਧਰਮ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਸੀ।
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਦੋਫਾੜ ਕੱਟ ਸਕਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ (ਧਰਮ-ਸਿੱਦਕ) ਨੂੰ ਦੋ ਫਾੜ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
Bhai Mati Das ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਸਤੀ ਦਾਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਲੇਖ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Bhai Langha Ji: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਅਕਤੀ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ: FAQs
- ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 11 ਨਵੰਬਰ 1675 ਈ. ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। - ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਕੀ ਸੀ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਆਰੇ ਨਾਲ ਦੋ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। - ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ?
ਉਹ ਧਰਮ ਲਈ ਅਡੋਲ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਬਾਰੇ ਕੀ ਪਤਾ ਹੈ?
ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਜੀ (ਛੋਟਾ ਭਰਾ) ਨੂੰ ਰੂੰ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਜਿਉਂਦਾ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। - ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਕਿੱਥੇ ਹਨ?
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਅਤੇ ਰਕਾਬਗੰਜ, ਅਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ
