Pir Budhu Shah: ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਯੋਗਦਾਨ – ਇਕ ਸੂਫੀ ਸੰਤ ਦਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੱਲ ਸਮਰਪਣ ਤੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਕੁਰਬਾਨੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Pir Budhu Shah ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਤੰਗ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਤ ਵਜੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਥ ਨਿਭਾਇਆ ਅਤੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ, ਇੱਕ ਭਰਾ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਸਮੇਤ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਾਂਗੇ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
Pir Budhu Shah ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 13 ਜੂਨ, 1647 ਈ. ਨੂੰ ਸੱਯਦ ਗ਼ੁਲਾਮ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਘਰ ਅੰਬਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਢੌਰਾ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਨਾਮ ਸੱਯਦ ਬਦਰੁੱਦੀਨ ਸੀ, ਪਰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਾਦੇ ਸੁਭਾਅ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਬੁੱਧੂ” ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੁੜ ਗਿਆ।
Pir Budhu Shah ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਢੌਰੇ ਆ ਗਏ। ਸਢੌਰਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਧੂ ਵਾੜਾ ਅਤੇ ਸਾਧੂ ਰਾਹ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। ਜਿਸ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੱਯਦਾਂ ਦਾ ਮੁਹੱਲਾ ਕਹਿਲਾਉਣ ਲੱਗਾ। Pir Budhu Shah ਦੀ ਸਤਵੀਂ ਪੁਸ਼ਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੂਫ਼ੀ ਫਕੀਰ ਨਿਜ਼ਾਮੁਦੀਨ ਅਓਲਿਆ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦਿੱਲੀ ਸੀ।
ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਡਿਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਣੇ ਦੇ ਲਾਗੇ ਜਗੀਰ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਯਾਦ-ਏ-ਇਲਾਹੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬੇਪਰਵਾਹ ਸਨ।
ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ
17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ Pir Budhu Shah ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੱਯਦ ਖਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਨਸੀਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਫੌਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ – ਸੱਯਦ ਅਸ਼ਰਫ਼, ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ, ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼ ਅਤੇ ਸੱਯਦ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ।
Pir Budhu Shah ਸਦਾ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ-ਜਾਤ ਪਾਤ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਘਟਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਟਾਈ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਉਥੇ ਚਰ ਸਕਣ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ
Pir Budhu Shah ਨੇ ਪੀਰ ਭੀਖਣ ਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਸੁਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਾਉਣ ਲੱਗੀ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆ ਪਹੁੰਚੇ।
ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੀਰ ਜੀ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਨ ਲੱਗੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। Pir Budhu Shah ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਤੋਂ ਇਸ ਕਦਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪੱਕੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬਣ ਗਏ।
ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
ਇੱਕ ਵਾਰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਓਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਪੀਰ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਾਸ ਲੈ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਸੌ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਕਰ ਲਿਆ।
ਪਰ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਸੌ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲੇ। ਸਿਰਫ ਕਾਲਾ ਖ਼ਾਨ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਸਰਦਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਰਿਹਾ, ਜਦਕਿ ਭੀਕਨ ਖ਼ਾਨ, ਨਿਜ਼ਾਬਤ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਹਯਾਤ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਨਮਕ ਹਰਾਮੀ ਕੀਤੀ।
ਜਦੋਂ Pir Budhu Shah ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ, ਇੱਕ ਭਰਾ (ਭੂਰੇ ਸ਼ਾਹ) ਅਤੇ ਸੱਤ ਸੌ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ। ਪੀਰ ਜੀ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਭੰਗਾਣੀ ਪਹੁੰਚੇ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਮੋਰਚੇਬੰਦੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
Pir Budhu Shah ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜੇ। ਜਮਨਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੈਰੀ ਦਲ ਦੇ ਅਨੇਕ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ (ਸੱਯਦ ਅਸ਼ਰਫ਼ ਅਤੇ ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ), ਇੱਕ ਭਰਾ (ਭੂਰੇ ਸ਼ਾਹ) ਅਤੇ ਕਈ ਮੁਰੀਦ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਉਪਹਾਰ
ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ Pir Budhu Shah ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਉਪਹਾਰ ਦੇਣੇ ਚਾਹੇ, ਪਰ ਪੀਰ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੇਸ ਵਾਹ ਕੇ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕੰਘੇ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਕੁਝ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਮੁੱਲੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਵਾ ਲਿਆ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਕਿਰਪਾਣ, ਦਸਤਾਰ ਅਤੇ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਵੀ ਪੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗੀਰ ਦੇ ਕੇ ਨਾਭਾ-ਪਤਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਭਰਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਹੁਣ ਵੀ ਨਾਭਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ Pir Budhu Shah ਜੀ ਦੀ ਚੌਦਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਦਾ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਹੈ।
Pir Budhu Shah ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਜਦੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ Pir Budhu Shah ਨੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਮਾਨ ਖਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫੌਜ ਦੇ ਨਾਲ ਸਢੌਰਾ ਭੇਜਿਆ। ਉਸਮਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਪੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਜੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 21 ਮਾਰਚ, 1704 ਨੂੰ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ।
ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਵੱਲੋਂ ਬਦਲਾ
ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ Pir Budhu Shah ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1709 ਵਿੱਚ ਸਢੌਰਾ ‘ਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਕੇ ਉਸਮਾਨ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ 1947 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਢੌਰਾ ਵਿਚਲਾ ਪੁਸ਼ਤੈਨੀ ਘਰ ਹੁਣ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
Pir Budhu Shah ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਦੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਸੱਚ ਦੀ ਰਾਖੀ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਹੱਕ-ਸੱਚ ਦੀ ਰਾਖੀ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ-ਜਬਰ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਲਈ ਸੀ।
Pir Budhu Shah ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 200 ਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਚੋਟੀ ‘ਤੇ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੰਮੂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਿਆ ਤਵੀ ਦੇ ਪਾਰ, ਜੰਮੂ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਦਰਗਾਹ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ Pir Budhu Shah ਜੀ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੇਲਾ ਇਸ ਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ Pir Budhu Shah ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਸ-ਉਦ-ਦੀਨ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਕਈ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ 200 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜੀਵਿਤ ਰਹੇ।
ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਤਲਵੰਡੀ (ਹੁਣ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ Pir Budhu Shah ਵਰਗੇ ਨਾਮ ਵਾਲੇ ਕਈ ਮਹਾਨ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਗਈਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼
Pir Budhu Shah ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਧਰਮ, ਜਾਤ, ਰੰਗ ਅਤੇ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸੱਚੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ ਆਪਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵੀ ਬਲੀਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਦੁਨੀਆ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਪਈ ਹੈ, ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਏਕਤਾ, ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੰਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ : Sai Mian Mir: ਗੋਲਡਨ ਟੈਮਪਲ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵੱਡਾ ਸੂਫੀ ਸੰਤ
FAQs (ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ): ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਬਾਰੇ
1. ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਕੌਣ ਸੀ?
ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਇੱਕ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 13 ਜੂਨ, 1647 ਈ. ਨੂੰ ਸਢੌਰਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸੱਚੇ ਅਨੁਯਾਈ ਸਨ ਅਤੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ।
2. ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਬੁੱਧੂ” ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ?
ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਸੱਯਦ ਬਦਰੁੱਦੀਨ ਸੀ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਘੱਟ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਾਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧਿਆਨ ਲਗਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਬੁੱਧੂ” ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ।
3. ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ?
ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਪੰਜ ਸੌ ਪਠਾਣ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ ਗੱਦਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੱਤ ਸੌ ਮੁਰੀਦਾਂ, ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਸਮੇਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਯੁੱਧ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।
4. ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
ਜਦੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਮਾਨ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸਢੌਰਾ ਭੇਜਿਆ। ਉਸਮਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਪੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਜਿੰਦਾ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 21 ਮਾਰਚ, 1704 ਨੂੰ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ।
5. ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਐਤਿਹਾਸਿਕ ਸਥਾਨ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਢੌਰਾ ਵਿਚਲਾ ਪੁਸ਼ਤੈਨੀ ਘਰ ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਬਖਸ਼ੇ ਕੇਸ, ਕਿਰਪਾਣ ਅਤੇ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਨਾਭਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਸਿੱਟਾ
Pir Budhu Shah ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਧਰਮ ਕਦੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸੱਚੇ ਧਰਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹਨਾ ਵੀ ਹੈ।
ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕੱਟੜਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਦੋਂ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ‘ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਤਿਆਗ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
