ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ…
17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ Bhai Amrik Singh Biru ਦੀ ਦਿਲ-ਕੰਬਾਊ ਗਾਥਾ। ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧੇ ਨੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ ਸੀ।
ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ: ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
ਭੂਮਿਕਾ: ਇੱਕ ਯੋਧੇ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਗੜਬੜ ਵਾਲਾ ਦੌਰ
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦਾ ਅਰੰਭ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਹੈ ਜੋ ਡੂੰਘੀ ਸਿਆਸੀ ਗੜਬੜ, ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ ਦਾ ਗਵਾਹ ਬਣਿਆ। ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ, ਜੋ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਸੀ, ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸਾਹ ਗਿਣ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਾਹ 1984 ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਸਰਕਾਰੀ ਦਮਨ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਵਜੋਂ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਦੁਖਦਾਈ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੇ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਦਾਅਵੇ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪੱਖਪਾਤ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿ ਕੇ, ਕੇਵਲ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਰੋਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਵਾਦਿਤ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ Punjab Police
ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ “ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ, ਦਾਅਵਾ ਨਾ ਕਰੋ” ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। Sikh
ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਇਹ ਮਹਾਂਵਾਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਬਚਨ:
(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਗ 579)
ਅਰਥ: ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਕਿਸੇ ਸੱਚੇ ਕਾਰਜ ਲਈ ਹੋਵੇ 6।
ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1993 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੱਕ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼
ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੋ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ: ਪਹਿਲਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ Sikh
ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ‘ਤੇ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਭਾਵ।
ਜਨਮ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਖਾਰਾ, ਮਾਨਸਾ
ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਲੇਖਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦਾ ਜਨਮ 1976 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਰਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਜਗਮੇਲ ਕੌਰ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਰ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲਾਡ-ਪਿਆਰ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਇੱਕ ਆਮ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਰਿਆ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਹਾਲਾਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ।
1984 ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਉਭਾਰ
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਮਲੇ, ਜਿਸਨੂੰ Sikh
ਭਾਈਚਾਰਾ ਤੀਜੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ‘ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਛੱਡੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੀ ਉਮਰ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਠ ਸਾਲ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਨਾਜ਼ੁਕ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਨ ‘ਤੇ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੌਰ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚੇਤਨਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਬਹਿਸਾਂ ਨਾਲ ਬਣੀ ਸੀ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਸੋਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 1984 ਦੇ ਸਦਮੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਮਾਹੌਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ।
ਕਈ ਸਰੋਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸੇਵਾਦਾਰ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ, Sikh
ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਯੋਧੇ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਨੇ ਬਾਲ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਖਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਆਸੀ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਬਦਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਧਾਰਨੀਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਸਨ, ਨਾ ਕਿ ਇਸਦੇ ਮੋਢੀ।
ਪੰਥਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਸਥਾਨਕ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਛੋਟੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਰਾਹ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਪੱਕਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦਾ ਨਾਮ Sikh
ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਜਥੇਬੰਦੀ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਪਤਨ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ।
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ: ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ (BKI) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1978 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ Sikh
ਰਾਜ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ, ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਹ ਜਥੇਬੰਦੀ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਯੋਧਿਆਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ, ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ, ਇਸਦੇ ਕਈ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਅਤੇ ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਰਮਾਰ, ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰਗਰਮ ਹੋਏ, ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਲੰਘ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰੀ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਆਪਣੇ ਵਜੂਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਸੰਦਰਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਯੋਧੇ
ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਹੋਰਲੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਟੱਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਖੋਹ ਲਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਕ ਜਮਾਈ।
ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਈ ਉੱਘੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲੇਟ ਬੱਬਰ, ਭਾਈ ਘੁੱਕਰ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ, ਭਾਈ ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਗੇਜਾ ਬੱਬਰ ਅਤੇ ਭਾਈ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ ਬੱਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਯੋਧਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸਮਾਂ-ਰੇਖਾ: ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ:
ਸਾਲ (Year) | ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ (Bhai Amrik Singh Biru) | ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸੰਦਰਭ (Context of Punjab and the Militant Movement) |
1976 | ਪਿੰਡ ਖਾਰਾ, ਮਾਨਸਾ ਵਿਖੇ ਜਨਮ। | ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਚੈਨੀ ਦਾ ਦੌਰ। |
1984 | ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਦਾ ਬਾਲ ਮਨ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ। | ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ (Operation Blue Star) ਅਤੇ Sikh ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗੇ। |
~1989-90 | 7ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ 7। | ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਿਖਰ । |
1990-92 | ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮ; ਹੋਰਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ 13। | ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਕਸ਼ਕ-II; ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਤੇਜ਼। |
1993 (ਮਾਰਚ) | ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈਆਂ; ਘਸਵਾਨ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ 7। | ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖਾੜਕੂ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ; ਲਹਿਰ ਦਾ ਪਤਨ। |
1993 (ਅਪ੍ਰੈਲ 13) | ਪਿੰਡ ਮਾਖਾ, ਮਾਨਸਾ ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ 7। | ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ। |
ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਘਟਦਾ ਸਮਰਥਨ
ਮਾਰਚ 1993 ਤੱਕ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਸੀ। “ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਕਸ਼ਕ-II” ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਾਰਨ Sikh
ਯੋਧਿਆਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੁਕਣਾ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ 2। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ “ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਅਨਸਰਾਂ” ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਇਹ ਰਣਨੀਤਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲਹਿਰ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਆਧਾਰ ਸੁੰਗੜ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ, ਘਸਵਾਨ ਪਿੰਡ (ਹਰਿਆਣਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ। ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ੇਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਇਨਾਮ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲੇਟ ਵਰਗੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਆਗੂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਅਤੇ ਭਾਈ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।
ਇਹ ਘਟਨਾ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ: ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ, ਸੂਹੀਆਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਅਤੇ ਇਨਾਮਾਂ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਅਤੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਆਗੂਆਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਇਕੱਲਾ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਦਰਭ
ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ Punjab Police
ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਗ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਕਸ਼ਕ ਅਤੇ “ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ” ਦਾ ਦੌਰ
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ “ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਕਸ਼ਕ” ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਭਿਆਨ ਚਲਾਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਅਤੇ ਐਮਨੈਸਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, “ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ” ਇੱਕ ਆਮ ਪ੍ਰਥਾ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਣਾਉਟੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ “ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਗੋਲੀਬਾਰੀ” ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ “ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਹੱਤਿਆ” (extrajudicial execution) ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੰਸਥਾ ਇਨਸਾਫ਼ (Ensaaf) ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 5,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਪਤ ਸਸਕਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ 19।
ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੇ 1993 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਕਈ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ Punjab Police
ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂਇਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਤੱਥ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ” ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਜਾਪਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਿਆਂਇਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ 1993 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਕਿਸੇ ਵੀ “ਮੁਕਾਬਲੇ” ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੇ ਦੋਸ਼
Sikh
ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਕਸਰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ Punjab Police
ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦੇਣ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਥਾਨਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੰਚਾਇਤ ਦੇ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਥਿਤ ਦਬਾਅ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੰਤਿਮ ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ: 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1993
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦਾ ਜੀਵਨ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1993 ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਪੰਥਕ ਸਰੋਤ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸਿਖਰ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਪਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਮਾਖਾ ਪਿੰਡ (ਮਾਨਸਾ) ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸਟੈਂਡ
ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਘਸਵਾਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾਖਾ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪੰਥਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਮੁਖ਼ਬਰ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ Punjab Police
ਅਤੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. (CRPF) ਦੀਆਂ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਘਰ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰ ਲਿਆ।
ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਲਾਊਡਸਪੀਕਰ ਰਾਹੀਂ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੂੰ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪੰਥਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਨੂੰ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ:
ਕਥਨ:
“ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਦੇ ਹਨ।”
(ਭਾਵ,
Sikh
ਯੋਧੇ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਝੁਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਤਾਕਤ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ)।
ਇਸ ਜਵਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਨੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਨੇ ਘਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦੋ ਕਮਾਂਡੋ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਜਦੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਇੱਕ Sikh
ਯੋਧੇ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਨੇਡ ਸੁੱਟੇ ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮੋਰਚਾ ਲਾਈ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਗ੍ਰਨੇਡ ਦੇ ਧਮਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਘਰ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਭੇਜ ਕੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਕਥਿਤ ਡਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਯਾਦ
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦਾ ਜੀਵਨ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟਾ ਸੀ, ਪਰ ਸਿੱਖ
ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਯਾਦ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੱਖ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ
ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਪੰਥਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈਮਾਣ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿੱਟਾ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦਾ ਜੀਵਨ ਪੰਜਾਬ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਪੜਾਅ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ 1984 ਦੇ ਸਦਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਆਮ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਕਾਰਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਤੁਰ ਪਿਆ।
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪੰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਨਿਆਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡੇ ਗਏ ਜ਼ਖ਼ਮ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਅੱਜ ਵੀ Sikh
ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਬਚਨ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਬਚਨ:
(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਗ 1412)
ਅਰਥ: ਜੇ ਤੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡਣ ਦਾ ਚਾਹਵਾਨ ਹੈਂ, ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਮੇਰੀ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਆ 24।
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਅਣਗਿਣਤ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਨੇਰੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਲਾਟ ਬਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੰਬੀ ਉਡੀਕ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Kanpur 1978 ਕਤਲੇਆਮ…
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਕੌਣ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਦੌਰ ਦੇ ਹੋਰ “ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ” ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
- ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ (1976 – 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1993) ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧੇ ਸਨ, ਜੋ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਰਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ (1948 – 6 ਜੂਨ, 1984) ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਉਲਝਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਜੋ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (AISSF) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਗੂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ।
- ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ (1990-93) ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ AISSF ਦੇ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੇ ਸਿਖਰ ਦੇ ਦੌਰ (1978-84) ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਆਗੂ ਸਨ।
2. 1990-1993 ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ “ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ” ਦਾ ਕੀ ਸੰਦਰਭ ਸੀ?
- 1990-1993 ਦਾ ਦੌਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਅਤੇ ਐਮਨੈਸਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ “ਝੂਠੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ” ਇੱਕ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਸਨ।
- ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ
Sikh
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, 1993 ਦੇ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
3. ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀ ਸਥਿਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ?
- ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਸਰਗਰਮ ਹੋਏ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲੰਘ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਆਗੂਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਥੇਦਾਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ, ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਢਾਂਚਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਯੋਧੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
- ਉਹ ਭਾਰੀ ਸਰਕਾਰੀ ਦਬਾਅ, ਸੂਹੀਆਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਅਤੇ ਘਟਦੇ ਜਨਤਕ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ, ਭਾਈ ਬੀਰੂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਜੂਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ।
4. ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕੀ ਹੈ?
- ਪੰਥਕ ਸਰੋਤਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ
1984tribute
ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1993 ਨੂੰ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾਖਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ। - ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਇਆ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰਨੇਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ। ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਅਣਖੀਲੇ ਯੋਧੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
5. ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ Sikh
ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
- ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਵੈਮਾਣ ਅਤੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
- ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹਿੰਮਤ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮਨਾਉਣਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼
ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ (ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ…) ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ? ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੀਏ।
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਅਤੇ YouTube Channel ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। “ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।” (Let’s together understand and reflect upon these important pages of history.)।
Disclaimer and Editorial Policy
The information and analysis presented in this article are based on a synthesis of publicly available sources, including historical documents, academic research, human rights reports, and journalistic works.
Our objective is to provide a comprehensive and impartial analysis of complex historical events and figures. We acknowledge that history is often subject to differing interpretations, and our goal is to present these various perspectives in a balanced and factual manner.
The author and publisher do not intend to defame any individual or group, hurt any religious or cultural sentiments, or promote any form of hatred or animosity. While every effort is made to ensure accuracy and cite credible sources, the publisher is not liable for any unintentional errors.
This content is intended for informational and educational purposes. Readers are encouraged to engage with this material critically and conduct their own research to form their own informed conclusions.
✍️ About the Author – Kulbir Singh Bajwa
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#BhaiAmrikSinghBiru #BabbarKhalsa #SikhHistory #Punjab1993 #HumanRights #FakeEncounters #ShaheedLegacy