ਸ਼ਹੀਦ Amrik Singh Biru (1976–1993): ਵਿਸਾਖੀ 1993 ਨੂੰ ਮਾਕਾ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦੀ। ਨੌਜਵਾਨ ਬੱਬਰ ਯੋਧੇ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਉਜਾਗਰ ਪ੍ਰਤੀਕ
1984 ਦਾ ਸਾਲ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮੋੜ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਇੱਕ ਅਣਖਿੱਲੀ ਚਿੰਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨਿਡਰ ਸੂਰਮਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਸ਼ਹੀਦ Amrik Singh Biru ਬੱਬਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਅਣਖ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਦਾ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਹੋ ਗਏ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ: ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਹਿਲਾ ਪਿਆਰ
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਬੱਬਰ ਦਾ ਜਨਮ 1976 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਰਾ ਵਿਖੇ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਗਮੇਲ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਚਾਰ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਖਾਡਕੂ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸੰਗਤ Amrik Singh Biru ਦੇ ਜੀਵਨ ’ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਜਜ਼ਬਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸਥਾਨਕ ਖਾਡਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲੱਗੇ।
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਸਭ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਰ ਇੱਕ ਨਾਲ ਅਦਬ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਪਰ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਅਣਖ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਇੰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੀ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿਅਰਥ ਗਈਆਂ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਕਦਮ
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਅਨੇਕਾਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੱਟ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸਮਰਪਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਰ ਰੱਖਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਨਿਡਰਤਾ ਦੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਨ।
ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੀ ਖਬਰ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅਕਸਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘਰ ’ਤੇ ਛਾਪੇ ਮਾਰੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਿ ਜੇ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਗਮੇਲ ਕੌਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਸਦਰ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਲੈ ਗਈ। ਸਥਾਨਕ ਪੰਚਾਇਤ ਦੇ ਦਖਲ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਘਟਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਧਦਾ ਗਿਆ।
ਹੋਰੜੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ: ਨਿਡਰਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੋੜ ਸੀ ਹੋਰੜੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਮੁਕਾਬਲਾ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਖੋਹ ਲਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਖੌਫ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਇਸ ਜਿੱਤ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਈ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਧਾ ਦਿੱਤੇ।
22 ਮਈ 1991 ਨੂੰ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਸੀਆਈਏ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਿਆ। ਉਥੇ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ’ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ। ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਜ਼ੁਲਮ ਸਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਝਟਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾੜਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨੀ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਬੇਰਹਿਮ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣ ਕਰਕੇ, ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਨੀਚਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਵਾਰਸ ਐਲਾਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਖੁਦ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਸ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੇ ਆਪਣੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ। ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਆਂ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ, ਭਾਈ ਘੁਕੜ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ, ਵੀ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।
ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਪਰਾਕਾਸ਼ਠਾ
ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ’ਤੇ ਛਾਪੇ ਮਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਟਾਹਲੀਆਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਮੁਖਬਿਰ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਖਬਰ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਟਾਹਲੀਆਂ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।
ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਖਾਡਕੂ ਸਿੰਘ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਖਾਡਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਦੇਣਗੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਉਹੀ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਗਰਮ ਸਰੀਆਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਿੰਨ੍ਹਣ ਅਤੇ ਅਸਹਿ ਤਸ਼ੱਦਦ ਸਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਦੁਖਦਾਈ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਡੋਲ ਰਹੀ। ਉਹ ਪੰਥਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਅਣਖ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਹਰਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਘਸਵਾਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ
28 ਮਾਰਚ 1993 ਨੂੰ, ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਬੱਬਰ ਸਿੰਘ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਕਈ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਪਿੰਡ ਘਸਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰ ਸ਼ੇਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦੀ ਸੂਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਪਿੰਡ ਘਸਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤੀਬਰ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।
ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲੇਟ ਬੱਬਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਬਚੀ ਕਰਨੀ ਬੱਬਰ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਦੀਪ ਸਿੰਘ ਚਿੜੀਆਂ ਬੱਬਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਪਰ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ ਬੱਬਰ ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਮਹਾਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਅਤੇ ਭਾਈ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਨਾਲਾ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤ ਆਏ।
ਮਾਖਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ: ਅਖੀਰੀ ਮੁਕਾਬਲਾ
ਸੰਘਰਸ਼ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ’ਤੇ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾਖਾ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਅਗਿਆਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸੂਹ ’ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸ ਘਰ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਲਾਊਡਸਪੀਕਰ ’ਤੇ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੂੰ ਸਰੰਡਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਸਰੰਡਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।”
ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੀਆਰਪੀ ਨੇ ਘਰ ਵੱਲ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਨੇ ਵੀ ਜਵਾਬੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਗੇਟ ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਅਤੇ ਦੋ ਕਮਾਂਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟਿਆ। ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ’ਤੇ ਕਾਬੂ ਨਾ ਪਾਇਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਨੇਡ ਸੁੱਟੇ ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਸਾਹਿਬ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਗ੍ਰਨੇਡ ਫਟਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ’ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਬੋਛਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ। ਗ੍ਰਨੇਡ ਦੇ ਫਟਣ ਨਾਲ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1993 ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਨ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ।
ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਇੰਨੇ ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਜੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਣ। ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇਹ ਖੌਫ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਬੱਬਰ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰ ਅਧਿਆਏ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਵਾਨੀ, ਨਿਡਰਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਵੀ ਅਣਮੁੱਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਦੁੱਖ ਸਹੇ, ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਦੁਖਦਾਈ ਹੈ ਕਿ ਪੰਥਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਲਈ। ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੰਥਕ ਆਗੂ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ’ਤੇ ਸੱਚੇ ਉਤਰੇ ਹਨ। ਭਾਈ Amrik Singh Biru ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਇਹ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਜਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਟਾ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਬੱਬਰ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਅਣਖ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰਾਖੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਛੋਟੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅੱਜ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਨਿਡਰਤਾ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਦਕ ’ਤੇ ਅਡਿੱਗ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Sant Jarnail Singh Khalsa Bhindranwale (1984): Fearless Legacy of a Sikh Icon
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਬੱਬਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ?
ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀੜੂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
2. ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ?
ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਗਮੇਲ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਸਰਦਾਰ ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
3. ਹੋਰੜੇ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸੀ?
ਹੋਰੜੇ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਖੋਹ ਲਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ।
4. ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1993 ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ, ਪਿੰਡ ਮਖਾ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਘਰ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਰੰਡਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਗ੍ਰਨੇਡ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
5. ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਬਰਸੀ ਕਦੋਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀੜੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਬਰਸੀ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਵੱਲੋਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹੈਸ਼ਟੈਗਸ: #SikhHistory #ShaheedLegacy #PunjabHero #TrueStory #KhalistanMovement #SikhFreedom #BabbarKhalsa
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬੀਰੂ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਂ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਭੁੱਲਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏 ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ!
✍️ About the Author – Kulbir Singh
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
