ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਬਾਣੀ-ਬਾਣੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਯੋਧੇ Gursahib Singh Fridewala ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਸਾਲਟ ਰਾਈਫਲ ਚੁੱਕ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ: Gursahib Singh Fridewala
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦਾ ਜਨਮ 1975 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਅਮਰਿਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਬਲਵੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪਿੰਡ ਫ੍ਰੀਦੇਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਮੱਲਾਨਵਾਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਸਨ – ਭਾਈ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸਨ – ਬੀਬੀ ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਨਿੰਦਰ ਕੌਰ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ।
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਸਾਧਾਰਣ ਘਟਨਾਵਾਂ ਘਟੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੰਢਾਂ ਸਨ ਜੋ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਔਖਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮਤਿ ਸਮਾਗਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘਰ ਆਏ, ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸੰਤ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਘੀ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਸੀ।
ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾਇਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਹੇ ਭੁਜੰਗਿਆ, ਤੂੰ ਸਾਧੂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ ਜਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਨਿਡਰ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘ?” ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੱਧਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਮੈਂ ਸਿੰਘ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ!” ਤਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਵੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, “ਸੰਤ ਜੀ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਸਿੰਘ ਬਣਾਓ”।
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜਾਅ
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਸਨ ਜੋ 1947 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਤੇ 6 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ 13ਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸੱਚੀ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ, ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਸੰਤ ਜੀ ਤੋਂ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦਾ ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਤੋਂ ਵੀ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮਹਾਂ ਸੰਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ (ਕੇ.ਸੀ.ਐੱਫ.) ਇੱਕ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਲੜਾਕੂ ਸੰਗਠਨ ਸੀ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਂਬਰ ਕੈਨੇਡਾ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸਨ। ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਜ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੀ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਪੰਥਿਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਫਰਵਰੀ 1986 ਵਿੱਚ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹੇਰੂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਫੌਜ ਸੀ। 8 ਅਗਸਤ 1986 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹੇਰੂ (“ਹਰੀ ਸਿੰਘ”) ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਚਾਹੇਰੂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਬਕਾ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਸੁੱਖਾ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੇ ਕੇ.ਸੀ.ਐੱਫ. ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲੀ। ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਰੱਖ ਲਿਆ ਅਤੇ “ਜਨਰਲ” ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇ.ਸੀ.ਐੱਫ. ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਦ ਨੇ ਕੀਤੀ।
Gursahib Singh Fridewala ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ ਵਜੋਂ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਕੇ.ਸੀ.ਐੱਫ. ਦੀ ਇੱਕ ਤਿੰਨ-ਪੱਧਰੀ ਲੜੀਵਾਰ ਬਣਤਰ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ “ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ” ਨੂੰ ਇੱਕ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ‘ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ’ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ‘ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ’ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਅਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲਦਾ ਸੀ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ Gursahib Singh Fridewala ਦੀ ਸਾਹਸੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਹੁਦੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕੀਤੇ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਹਿੰਦੂ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਪੁਲਿਸ ਫੋਰਸਾਂ ਇਸ ਯੋਧੇ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਨੇ ਬੇਰਹਿਮ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ।
1984 ਤੋਂ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹੌਲ
1984 ਦੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ (ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ) ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਜ਼ਖਮ ਛੱਡੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ।
ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੜਾਕੂਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ ਨੇ ਕੇ.ਸੀ.ਐੱਫ. ਦੀ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ। 12 ਜੁਲਾਈ 1988 ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੇ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਵੱਸਣ ਸਿੰਘ ਜ਼ਫਰਵਾਲ, ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਵਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰਜੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਗਈ।
ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਸੂਮ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ। ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਕਹਾਣੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲੇਹਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 60 ਸਾਲਾ ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ 26 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ 1991 ਵਿੱਚ ਲੜਾਕੂਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਈਫਲ ਦੇ ਬੱਟਾਂ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਿਵੇਂ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਹਿੰਸਾ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਸੂਮ ਲੋਕ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣ ਰਹੇ ਸਨ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰ
ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦੀ ਸਹੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਬਾਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਬਾਣੀ-ਬਾਣੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ ਜੋ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
1984 ਟ੍ਰਿਬਿਊਟ ਵੈੱਬਸਾਈਟ, ਜੋ 1984 ਦੀਆਂ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਮੁੱਖ ਲੜਾਈਆਂ, ਨਿਆਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼, ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲਚਕਦਾਰ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਆਰਕਾਈਵ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ‘ਵਾਲ ਆਫ ਟਰੂਥ’ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਸਮੇਂ, ਯਾਦਗਾਰ ਦੀਆਂ ਕੋਣੀ ਦੀਵਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਸਿੱਖ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੇ ਹਨ, ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 1984 ਦੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ 3,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹੀਦ
ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕਈ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਮੰਡਿਆਲਾ, ਜੋ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ, 22 ਜਨਵਰੀ 1991 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਉਪਨਾਮ ਹੇਠ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਹੋਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਮੇਜ ਸਿੰਘ ਗੇਜਾ (ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ), ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਵਾਪਿੰਡ (ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ), ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਖੱਸਣ (ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ), ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਜਨਕ ਰਾਜ ਗਾਂਧੀ (ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਭਾਈ ਜਨਕ ਰਾਜ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਸਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜੇ।
ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰੀ
ਅੱਜ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੰਥਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਹਰ ਸਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਮੰਡਿਆਲਾ ਦੀ 27ਵੀਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਰਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਪਿੰਡ ਮੰਡਿਆਲਾ (ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ) ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ, ਰਾਗੀ ਜੱਥੇ, ਢਾਡੀ ਅਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਸਮਾਗਮ ਵੀ ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ (ਅਜਨਾਲਾ), ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫਰੰਟ, ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਵਰਗੇ ਪੰਥਿਕ ਸੰਗਠਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਰਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਕਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਗੂ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਪ੍ਰਾਮਾਣਿਕ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੌਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਮਾਂ ਅਤੇ ਤਾਰੀਖਾਂ ਵਿੱਚ ਭੁਲੇਖਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਗੁਰਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਦੇ ਕਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸਨ। ਇੱਕ 15 ਸਾਲਾ Gursahib Singh Fridewala ਨਿਵਾਸੀ ਦੀ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1991 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸੁਪਰਿੰਟੈਂਡੈਂਟ ਖੁਬੀ ਰਾਮ ਅਤੇ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਨਿਆਦਯਿਕ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Mandiala: ਇੱਕ ਬਲਿਦਾਨੀ ਸੂਰਮੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਕੌਣ ਸਨ?
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ ਸਨ ਜੋ 1975 ਵਿੱਚ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਫ੍ਰੀਦੇਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਸਨ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਕੀ ਸੀ?
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਇੱਕ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਲੜਾਕੂ ਸੰਗਠਨ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਜ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੀ।
ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕੀ ਸਬੰਧ ਸੀ?
ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਤੋਂ ਵੀ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
1984 ਤੋਂ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ?
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੰਥਿਕ ਸੰਗਠਨ ਹਰ ਸਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਰਸੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਮਾਪਤੀ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੀ ਮਾਣ-ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਨਾ ਹਰ ਸਿੱਖ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਮੁੱਲ – ਸੱਚ, ਨਿਆਂ, ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ – ਅੱਜ ਵੀ ਓਨੇ ਹੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ਜਿੰਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਨ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Gursahib Singh Fridewala ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਰੱਖਣਾ ਹਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਸਦਾ ਲਈ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਰਾਹ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਰਹੇਗੀ।
