ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku: ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਬਹਾਦਰ ਸੂਰਮਾ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਨੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Nishan Singh Nikku: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਾਨ ਸੂਰਮਾ, ਜੋ ਸਿਰਫ਼ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਿਆ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਰਾਹੀਂ ਸਿਦਕ, ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਅਟੱਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮਿਟ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕੀਤੇ, ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹਨ।
ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku, ਜਿਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਦਾ ਜਨਮ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1969 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਮਕੋਵਾਲ, ਤਹਿਸੀਲ ਅਜਨਾਲਾ, ਜ਼ਿਲਾ ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਮਿੱਟੀ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੇਕ ਮਹਾਨ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਵੀਰ ਸਪੂਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਰਾਜਬੀਰ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮੇ ਇਸ ਬਾਲਕ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਲਿਖੀ ਸੀ।
ਭਾਈ ਨਿੱਕੂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ – ਭਾਈ ਸਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਕਮਲਦੀਪ ਕੌਰ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜੀਵਿਕਾ ਇਸੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਚਲਦੀ ਸੀ। ਭਾਈ ਨਿੱਕੂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਭੰਗੂ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੂਲ ਪਿੰਡ ਕਨਕਵਾਲ ਭੰਗੂਆਂ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਨਿੱਕੂ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਤੋਂ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ 19 ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਵਸਾਹਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਇਆਂ ਦੀ ਗਵਾਹ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਵੀਰ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੁਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਕੂਟਰ, ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ, ਟਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਸੀ। ਇਹ ਹੁਨਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਆਇਆ।
ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪਿੰਡ ਸੁਧਰ ਦੇ ਪਾਰੋ ਸਾਹਿਬ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਅਜਨਾਲੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜੁੜਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ. ਦੇ ਲਈ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।
ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਦੌਰ ਭਾਈ ਨਿੱਕੂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ, ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮਨਾਂ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਸੀ।
19 ਜੁਲਾਈ 1982 ਤੋਂ ਧਰਮ ਤੇ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੋਰਚਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਣਦਾ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਾਅ
ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸੈਕਟਰੀ ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਤੇ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਹੋਰ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ, ਜੋ 1944 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਨੇਕ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਏ ਸਨ।
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਜਲਦੀ ਹੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਨਾਲਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪਦ ਉਸ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ। ਅਜਨਾਲਾ ਖੇਤਰ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਸੀ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਸੀ।
1984 ਦੇ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅਨੇਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਨਿੱਕੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਇਸ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਤੇ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ।
ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਘਟਨਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਭਾਈ ਨਿੱਕੂ ਦੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਇਹ ਹਮਲਾ 1 ਤੋਂ 10 ਜੂਨ 1984 ਤੱਕ ਚਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸਮੇਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਬਲਕਿ ਪੂਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਛੱਡੇ ਸਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਰਿਆ-ਕਲਾਪ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਸਮਝੀ ਗਈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਨੇਕ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਦਮਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਸ਼ਸਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਪਣਾਇਆ।
ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ, ਇਸ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲਤਾ
ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਨੇ ਭਾਈ ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕਮਲਪੁਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿੱਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਪੰਥਿਕ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਫੌਜ ਸੀ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਸ਼ਸਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 1986 ਵਿੱਚ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹੇਰੂ ਨੂੰ ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਆਗੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ., ਬੀ.ਐਸ.ਐਫ. ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਹੁਨਰ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਵਾਹਨਾਂ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਦਿਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
1987 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ।
19 ਮਾਰਚ 1987 ਨੂੰ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਕਾਰਨ ਉਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ, ਜਿੱਥੇ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਿਰਫ਼ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਰਬਸ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਲਈ ਅਮਰ ਹੋ ਗਈ।
Nishan Singh Nikku ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਸਿੱਖ ਸਮੁਦਾਇ ਨੂੰ ਗਹਿਰੇ ਸਦਮੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਸਿੱਖ ਯੁਵਾਵਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਨੇ ਅਨੇਕ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾਈ। ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਯੁਵਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ – ਸੱਚ, ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ – ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹਨ।
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਮੁਦਾਇ ਨੂੰ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਬਲਿਦਾਨ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਮੂਲ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸਿਰਫ਼ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਅਰਥਪੂਰਨ ਅਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਜੀਵਨ ਜੀਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਯੁਵਾ ਭਾਗੀਦਾਰੀ
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦੀ ਕਹਾਣੀ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਯੁਵਾਵਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਬਲਕਿ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮੰਚ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ।
ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਦੌਰ ਸਿੱਖ ਯੁਵਾਵਾਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਵੀ ਇਸ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੱਕ ਸਭ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਸਹਿਣ ਕਰੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰੇ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕੇ ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਤਲਵਾਰ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈਣਾ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਸ਼ਸਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਅਪਣਾਇਆ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਯੋਧਾ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਭਾਈ Paramjit Singh Kala: ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQ)
ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੂ ਕੌਣ ਸੀ?
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਸੀ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।
ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਭਾਈ Nishan Singh Nikku ਦਾ ਜਨਮ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1969 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਮਕੋਵਾਲ, ਤਹਿਸੀਲ ਅਜਨਾਲਾ, ਜ਼ਿਲਾ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ?
ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੂ ਨੇ 19 ਮਾਰਚ 1987 ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ ਸੀ।
ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਉਹ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਜਨਾਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ।
ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦਾ ਉਸ ਉੱਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ?
ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਸਸ਼ਸਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਅਪਣਾਇਆ।
ਸਿੱਟਾ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਇੱਕ ਝਲਕ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਚਿੰਤਿਤ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਸਿਰਫ਼ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਸਪੂਤ ਨੇ ਜਿਹੜਾ ਬਲਿਦਾਨ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਮਹਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ – ਸੱਚ, ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਗਰਿਮਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ – ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹਨ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਸਮੁਦਾਇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੂ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਨਿਆਂ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਯੁਵਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।
