Bhai Subeg Singh ਸੂਰਸਿੰਘ (1972–1989), ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਜੋ 1984 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਲੜੇ ਅਤੇ 21 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਹੁਰੀਨ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਜਨਮੇ ਇੱਕ ਨਿਹੰਗ ਸੂਰਮੇ: Bhai Subeg Singh
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਜਨਮਦਾਤਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਿਹਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁਰਸਿੰਘ (ਪੱਟੀ ਮਾਣਾ) ਵਿੱਚ, ਸਰਦਾਰ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਨਾਮ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ, 1972 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੂਰਮਾ ਜਨਮਿਆ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। Bhai Subeg Singh ਦੇ ਤਿੰਨ ਛੋਟੇ ਭਰਾ—ਭਾਈ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ—ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਸਕੇ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।
ਦਲ ਪੰਥ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਦੀ ਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ
ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ Bhai Subeg Singh ਨੇ ਸੁਰਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਸਥਿਤ ਦਲ ਪੰਥ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਦੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕ ਕੇ ਉਹ ਨਿਹੰਗ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਥਾਈ ਧਾਰਨੀ ਬਣੇ। ਇਸ ਦਲ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਦਿਆ, ਸ਼ਸਤਰ ਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। Bhai Subeg Singh ਸਾਹਿਬ ਬਿਬੇਕੀ ਸਿੰਘ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਲੰਗਰ ਦੀ ਪਕਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ।
1984 ਦਾ ਕਾਲਾ ਦੌਰ: ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ
1984 ਦੀ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਉਹ ਕਾਲੀ ਰਾਤ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਸਰਬਜਨਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤੀਰਥ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਨੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹਿੱਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ Bhai Subeg Singh ਕੇਵਲ 12 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਸੂਮ ਮਨ ’ਤੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਸਦਮਾ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਸਸਤ੍ਰਧਾਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁਰਸਿੰਘ ਦੇ ਕਈ ਸਿੰਘ ਵੀ ਯੁੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਪਏ।
ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ
ਭਾਈ ਵੀਰਸਾ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਸੁਰਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦਲ ਪੰਥ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਦੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਵੀ, ਨੇ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ (KCF), ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬ੍ਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (KLF) ਅਤੇ ਹੋਰ ਝੁਝਾਰੂ ਟੋਲੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਸੁਰਸਿੰਘ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। Bhai Subeg Singh ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਲੰਗਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸੇਵਾ ਕੋਈ ਮਾਮੂਲੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣ ਸੀ—ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਖੜ੍ਹੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਸਾਥ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ।
ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਦਾ ਦੌਰ
1988 ਆਉਂਦੇ-ਆਉਂਦੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। Bhai Subeg Singh ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ’ਤੇ ਆ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਥਿਤ ਮਾਲ ਮੰਡੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੇਂਦਰ ਲੈ ਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ’ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਏ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਕੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਛੜਾਂ ਨਾਲ ਪਿੱਟਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਝਟਕੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਯਾਤਨਾ
ਇਸ ਕਰੁੱਤਮ ਕਥਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ Bhai Subeg Singh ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਵਿਦਾਈ ਦੇ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਝੁਝਾਰੂ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦੀ ਭਨਕ ਲੱਗੀ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਹ ਸਭ Bhai Subeg Singh ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਇੱਕ ਇੰਚ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਾ ਹਟਾ ਸਕਿਆ।
21 ਮਾਰਚ 1989: ਹੁਰੀਨ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹਾਦਤ
21 ਮਾਰਚ 1989 ਦਾ ਦਿਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਨਾਲ ਦਰਜ ਹੋਇਆ। Bhai Subeg Singh ਨਿਹੰਗ, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਹੁਰੀਨ ਪਿੰਡ (ਸੁਰਸਿੰਘ ਨੇੜੇ) ਦੇ ਇੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਮੁਖ਼ਬਿਰ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੀਆਰਪੀਐਫ਼ (CRPF) ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ।
ਬੰਕਰ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਲੜਾਈ
ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਬੰਕਰ ਬਣਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ। ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਚੁੱਪਚਾਪ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਬੰਕਰ ਵਿੱਚ ਛੁਪੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਸੀਆਰਪੀਐਫ਼ ਜਵਾਨ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਤਾਂ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿੰਨੇ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜੀ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਠਿਕਾਣੇ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ, Bhai Subeg Singh ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ—ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਠ ਅਤੇ ਮੋਢੇ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ।
ਤਿੰਨੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ
Bhai Subeg Singh ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁਲਿਸਕਰਮੀ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸੀਆਰਪੀਐਫ਼ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਵੀ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਘਰ ਦੀ ਕੰਧ ਫਲਾਂਗ ਕੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਹੁਰੀਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਫ਼ੌਜੀ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨਾਲ ਭਿਆਨਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਏ।
ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ: ਸਹਿਰਾ-ਏ-ਆਜ਼ਮੀ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਦਾ ਜਲਸਾ
ਤਿੰਨਾਂ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਿੱਖ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 30 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਸੁਰਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ। ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਵਖਾਲਾਂ, ਜੋਧਿਆਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ, ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਅੰਤਿਮ ਵਿਦਾਈ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਸੀ—ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਝੁਕਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਅਮਰ ਵਿਰਾਸਤ
ਸ਼ਹੀਦ Bhai Subeg Singh ਸੁਰਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਯੋਧੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ; ਇਹ ਉਸ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜਿਸਨੇ 1984 ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਆਨ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। 17 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜੋ ਬਲਿਦਾਨ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਹਸ, ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਅਡੋਲ ਸ਼ਰਧਾ ਹਰ ਨੌਜਵਾਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਰ ਬਲਿਦਾਨ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉਗਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: ਸ਼ਹੀਦ Bhai Virsa Singh ਕਲਿਆਂ ਸਕਤਰਾਂ (1959–1989): ਸਰਹੱਦੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੂਰਬੀਰ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. ਭਾਈ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
Bhai Subeg Singh ਸੁਰਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1972 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ (ਭਿਖੀਵਿੰਡ-ਝੱਬਲ ਨੇੜੇ) ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁਰਸਿੰਘ (ਪੱਟੀ ਮਾਣਾ) ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਨਾਮ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।
2. ਉਹ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ?
ਪਰਿਵਾਰਕ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹ ਸੁਰਸਿੰਘ ਸਥਿਤ ਦਲ ਪੰਥ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ। ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਨਿਹੰਗ ਬਾਣੀ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀ।
3. 1984 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀ ਸੀ?
1984 ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਸਸਤ੍ਰਧਾਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸੁਰਸਿੰਘ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਝੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ (KCF, KLF) ਲਈ ਲੰਗਰ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ।
4. ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ?
1988 ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਮਾਲ ਮੰਡੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
5. ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਘਟਨਾ ਕਿਵੇਂ ਵਾਪਰੀ?
21 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ, ਹੁਰੀਨ ਪਿੰਡ (ਸੁਰਸਿੰਘ ਨੇੜੇ) ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ/CRPF ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਠਿਕਾਣੇ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਭਾਈ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਬੰਕਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਰੀ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਅਮਰ ਰੱਖੋ
ਭਾਈ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਸੁਰਸਿੰਘ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਜਾਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਾਈਕ, ਸ਼ੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ “ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ Facebook Page “ ਨੂੰ ਫੋਲੋ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਣਕਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ। ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ! 🙏
✍️ About the Author – Kulbir Singh
Kulbir Singh is the founder of PunjabiTime.com, a powerful platform dedicated to reviving Punjabi culture, Sikh history, and the spirit of community storytelling. With a deep-rooted passion for his heritage, he writes emotionally compelling, well-researched content that connects generations.
Follow his work to discover stories that matter, voices that inspire, and a vision that unites. 🌍
© ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਮ, 2025 — ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਚੀ ਅਵਾਜ਼।
#SikhMartyr #KhalistanMovement #PunjabHistory #NihangSingh #1984Aftermath #SubegSinghSursingh #FreedomFighters
