Baba Makhan Shah Lubana (1619–1674) ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਕਾਲਾ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Baba Makhan Shah Lubana: ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖ
ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ
Baba Makhan Shah Lubana (7 ਜੁਲਾਈ 1619 – 1674) ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖ ਵਪਾਰੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਟੱਲ ਨਿਸ਼ਠਾ, ਹੌਸਲੇ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਬਕਾਲਾ ਵਿਖੇ ਲੱਭਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਐਲਾਨ “ਗੁਰੂ ਲੱਧੋ ਰੇ!” ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਇਕਤਾ, ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੱਕ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਅਮਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਬਾਬਾ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਲਬਾਣਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਲਬਾਣਾ ਵਪਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 7 ਜੁਲਾਈ 1619 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਦਾਸਾ ਲਬਾਣਾ ਵੀ ਨਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਸਿੱਖ ਸਨ। ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਟਾਂਡਾ (ਝੇਲਮ, ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਜਾਂ ਕਠਿਆਵਾਡ, ਗੁਜਰਾਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਦਿਲਦਾਰੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ।
ਵਪਾਰਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਨਾਤਾ
Baba Makhan Shah Lubana ਜੀ ਵੱਡੇ ਵਪਾਰੀ ਸਨ, ਜੋ ਭਾਰਤ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ, ਮਿਸਰ, ਟਰਕੀ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਵਪਾਰਕ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨ ਸਦਾ ਗੁਰੂ ਘਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਹਰ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ।
“ਗੁਰੂ ਲੱਧੋ ਰੇ!” – ਸੱਚੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਖੋਜ
1664 ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਉਲਝਣ ਪੈ ਗਈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਬਦ “ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ” ਕਰਕੇ, ਬਕਾਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 22-26 ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਲਬਾਣਾ, ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੀ ਮਨਤ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਹਰ ਇਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਦੋ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨਤ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣੀ।
ਆਖ਼ਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ “ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ” ਭੋਰੇ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਲਗਾ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਦੋ ਸਿੱਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਖਿਆ, “ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ, ਪੰਜ ਸੌ ਦੀ ਮਨਤ ਕਰ ਕੇ ਦੋ ਹੀ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੇ?” ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਸੌ ਸਿੱਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਤੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ: “ਗੁਰੂ ਲੱਧੋ ਰੇ!”
ਧੀਰ ਮਲ ਤੇ ਮਸੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ
ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਧੀਰ ਮਲ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮਸੰਦ ਸ਼ੀਹਾਂ ਵੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਵਾਇਆ। ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਲਬਾਣਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਧੀਰ ਮਲ ਅਤੇ ਸ਼ੀਹਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਪੰਥ ਦੀ ਇਕਤਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੀ।
ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
Baba Makhan Shah Lubana ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਵਸਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ।
ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰਾ
Baba Makhan Shah Lubana ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਕਰਕੇ ਲਬਾਣਾ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਮਿਲਿਆ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ
Baba Makhan Shah Lubana ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਿਸ਼ਠਾ, ਸੱਚਾਈ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਪਹਚਾਣ ਕਰ ਕੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਝੂਠੇ ਦਾਵੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰਖਵਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਸਮਾਗਮ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਥਾਪਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹਰ ਸਿੱਖ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਦਿਲੇਰੀ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਹਰ ਸੰਕਟ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਲੇਖ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Baba Gurbaksh Singh: ਸ਼ਹੀਦੀ, ਸ਼ੌਰੀਅ ਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਅਮਰ ਗਾਥਾ
FAQs
1. ਬਾਬਾ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਲਬਾਣਾ ਕੌਣ ਸਨ?
ਉੱਤਰ: Baba Makhan Shah Lubana ਲਬਾਣਾ ਜਾਤੀ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਸਿੱਖ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ।
2. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਲੱਭਿਆ?
ਉੱਤਰ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਨੂੰ ਦੋ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨਤ ਪਛਾਣੀ।
3. “ਗੁਰੂ ਲੱਧੋ ਰੇ!” ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਐਲਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸੱਚੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਪਹਚਾਣ ਪੰਥ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ।
4. ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ?
ਉੱਤਰ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਵਸਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
5. ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਮਾਗਮ, ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ:
Baba Makhan Shah Lubana ਜੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਠਾ, ਹੌਸਲਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਅਮਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹਰ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੱਚਾਈ, ਇਕਤਾ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਚਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
