ਜਾਣੋ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸੂਰਬੀਰ ਯੋਧੇ, Sham Singh Attariwala ਦੇ ਜੀਵਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਮਿਸਾਲ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ, ਜਿਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਅਮਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Sham Singh Attariwala: ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ਾਨ, ਕੌਮ ਦਾ ਮਾਣ
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ’ਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ Sham Singh Attariwala ਦਾ ਨਾਮ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
Sham Singh Attariwala ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1790 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ (ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ 1785 ਜਾਂ 1788 ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਸੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਅਟਾਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਧੂ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਸਰਦਾਰ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਖੁਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਜਰਨੈਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਸਤਰ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਘੜਿਆ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ
ਨੌਜਵਾਨ Sham Singh Attariwala ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਕੌਸ਼ਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1817 ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਪਣੀ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਗਨ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 5,000 ਘੋੜਸਵਾਰ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟੁਕੜੀ ਦਾ ‘ਜਥੇਦਾਰ’ (ਕਮਾਂਡਰ) ਥਾਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ।
ਅਹਿਮ ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਜਿੱਤਾਂ
ਸਰਦਾਰ Sham Singh Attariwala ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਈ ਅਹਿਮ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਜੌਹਰ ਵਿਖਾਏ:
• ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਫਤਹਿ (1818): ਇਸ ਔਖੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
• ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ (1819): ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਭੁੱਲ ਹੈ।
• ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਅਟਕ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ: ਇਹਨਾਂ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅਹਿਮ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ।
ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਸਿਪਾਹੀ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰ ਵੀ ਸਨ, ਜੋ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰੀ ਜਿੱਤਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ।
ਦਰਬਾਰੀ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਭੂਮਿਕਾ
ਫੌਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, Sham Singh Attariwala ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦਰਬਾਰੀ ਵੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਅਤੇ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਕਾਰਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। 1831 ਵਿੱਚ ਰੋਪੜ ਵਿਖੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ ਲਾਰਡ ਵਿਲੀਅਮ ਬੈਂਟਿੰਕ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਸਿੱਖ ਵਫ਼ਦ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਬਾਲਗ ਹੋਣ ’ਤੇ ਬਣੀ ਰੀਜੈਂਸੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਵੀ ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ, ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਕੌਰ, ਦਾ ਵਿਆਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੋਤਰੇ, ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਟਾਰੀਵਾਲਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਗਿਆ।
ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜੰਗ: ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਅਮਰ ਦਾਸਤਾਨ
ਸਰਦਾਰ Sham Singh Attariwala ਦਾ ਨਾਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ 10 ਫਰਵਰੀ 1846 ਨੂੰ ਲੜੀ ਗਈ ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਕਰਕੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਦੀ ਆਖਰੀ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਲੜਾਈ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਲਗਭਗ 60 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਆਗੂ (ਜਿਵੇਂ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਲਾਲ ਸਿੰਘ) ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਗੱਦਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਦਾ ਮਨੋਬਲ ਡਿੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੌਮ ਦੀ ਅਣਖ ਖਾਤਰ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਕਿ “ਜਾਂ ਜੰਗ ਜਿੱਤ ਕੇ ਮੁੜਾਂਗਾ, ਜਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ, ਪਰ ਪਿੱਠ ਨਹੀਂ ਵਿਖਾਵਾਂਗਾ।” ਉਹ ਸ਼ਹੀਦੀ ਬਾਣਾ (ਚਿੱਟੇ ਬਸਤਰ) ਪਹਿਨ ਕੇ, ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਫੜ ਕੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗੇ ਵਧੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਜੋਸ਼ ਭਰ ਗਿਆ। ਉਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜੇ, ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਆਹੂ ਲਾਹੇ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ “ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ” ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਯਾਦ
ਸਰਦਾਰ Sham Singh Attariwala ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ 12 ਫਰਵਰੀ 1846 ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਅਟਾਰੀ ਵਿਖੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਧ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।
You May Also Like….Bhai Daya Singh: ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਿਆਰੇ
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਸਵਾਲ (FAQ)
1.ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਅਟਾਰੀਵਾਲਾ ਕੌਣ ਸਨ?
ਸਰਦਾਰ Sham Singh Attariwala ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਸਨ, ਜੋ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2. ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1790 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ (ਸਹੀ ਸਾਲ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਚਾਰ ਹਨ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਟਾਰੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
3. ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀ ਸੀ?
ਉਹ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਵਿੱਚ 5,000 ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁਲਤਾਨ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।
4.ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?
ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ (10 ਫਰਵਰੀ 1846) ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਗੱਦਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਿੱਠ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
5.ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਅਟਾਰੀਵਾਲਾ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਸੂਰਬੀਰਤਾ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ, ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹਨ।
