Bhai Gurdas Ji (1551–1637) ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਅਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਲੇਖਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੋ।
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!ਜਨਮ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ
Bhai Gurdas Ji ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 1551 ਈ. (ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 1543-1553) ਵਿੱਚ ਬਸਰਕੇ ਗਿੱਲਾਂ ਜਾਂ ਗੋਇੰਦਵਾਲ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਭਾਈ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ (ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ) ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜੀਵਣੀ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਉਹਨਾ ਦੀ ਉਮਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਪਾਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ।
ਵਿਦਿਆ, ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਸਨੇਹ ਅਤੇ ਆਸਰੇ ਹੇਠ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਵਿਦਵਾਨਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਸਵਾਮੀਆਂ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਹ ਵਾਰਾਣਸੀ (ਕਾਸ਼ੀ) ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।
ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ Bhai Gurdas Ji ਨੂੰ ਅਗਰਾ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਗਰਾ, ਲਖਨਊ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਜੰਮੂ, ਚੰਬਾ ਅਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਗਤੀ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, Bhai Gurdas Ji ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਬਣੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਮਾਮਾ” (ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਦੇ ਭਰਾ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ (ਅੱਜ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਦੀ ਵਸਤੀ, ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਸਵਰਨ ਮੰਦਰ) ਦੀ ਤਾਮੀਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਅਹੰਕਾਰ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।
ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ (ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲੇਖਕ
1604 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। Bhai Gurdas Ji ਨੂੰ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਲਈ ਮੁੱਖ ਲੇਖਕ (ਸਕ੍ਰਾਈਬ) ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਭਗ 19 ਸਾਲ ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਭਗਤ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਕਲਨ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਚਾਰ ਲੇਖਕਾਂ (ਭਾਈ ਹਰਿਆ, ਭਾਈ ਸੰਤ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਸੁਖਾ, ਭਾਈ ਮਨਸਾ ਰਾਮ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤ ਵੀ ਸੰਭਾਲੀ।
ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਸੇਵਾ
Bhai Gurdas Ji ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (1604) ਦੀ ਤਾਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਪਾਵਨ ਪੋਥੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲ ਬੁੰਗਾ (ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ) ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਪਹਿਲੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਬਣੇ, ਪਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਾਠੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਕ ਸਨ।
ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਚਾਰ
Bhai Gurdas Ji ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਕਾਬੁਲ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ, ਵਾਰਾਣਸੀ, ਲੰਕਾ (ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ) ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ। ਉਹ ਗਵਾਲਿਓਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।
Bhai Gurdas Ji ਦੀ ਲਿਖਤਾਂ: ਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ “ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ” (40 ਵਾਰਾਂ, 912 ਪਉੜੀਆਂ) ਅਤੇ 672 ਕਬਿੱਤ, 3 ਸਵੈਯੇ, 6 ਛੰਦ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਹ ਲਿਖਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ, ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ, ਸੰਸਕਾਰ, ਸੰਗਤ, ਸੇਵਾ, ਗੁਰਮੁਖ-ਮਨਮੁਖ, ਗੁਰਮੰਤ੍ਰ, ਆਦਿ ਮੁੱਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ Bhai Gurdas Ji ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਨੂੰ “ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕੁੰਜੀ” (Key to Guru Granth Sahib) ਕਿਹਾ। ਇਹ ਲਿਖਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਲਈ ਮੂਲ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਹਨ।
ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ
Bhai Gurdas Ji ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਕ ਰੱਬ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ, ਸੰਗਤ, ਸੇਵਾ, ਮਨੁੱਖਤਾ, ਨਿਮਰਤਾ, ਗੁਰਮੁਖਤਾ, ਆਦਿ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਵਿਅਖਿਆਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਅੱਜ ਵੀ ਅਣਮੋਲ ਹੈ।
ਅੰਤਿਮ ਦਿਨ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
Bhai Gurdas Ji ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਿਦਿਆ, ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। 1637 (ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 1636/1638) ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਕਰਵਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੈ।
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
- ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਆਦਰਸ਼: ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖਤਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਅਮਰ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਹਨ।
- ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲਿਖਤ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਲਿਖਤ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ।
- ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ, ਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਅਮਰ ਹਨ।
- ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪਹੁੰਚ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ।
- ਸਿੱਖ ਰੀਤ ਮਰਿਆਦਾ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਰੀਤ ਮਰਿਆਦਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਮਾਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਲੇਖ ਪੂਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਪੜੋ: Bhai Bidhi Chand Ji: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ, ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਿਪਾਹੀ
FAQs
1. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਕੌਣ ਸਨ?
ਉੱਤਰ: ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ, ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲੇਖਕ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ
2. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲਿਖਤ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ?
ਉੱਤਰ: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ‘ਤੇ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ 19 ਸਾਲ ਤੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਭਗਤ ਬਾਣੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਲਿਖਤ ਕੀਤੀ।
3. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਲਿਖਤਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਲਿਖਤਾਂ “ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ” (40 ਵਾਰਾਂ, 912 ਪਉੜੀਆਂ), 672 ਕਬਿੱਤ, 3 ਸਵੈਯੇ, 6 ਛੰਦ ਆਦਿ ਹਨ।
4. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਕੀਤਾ?
ਉੱਤਰ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਗਰਾ, ਲਖਨਊ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਜੰਮੂ, ਚੰਬਾ, ਵਾਰਾਣਸੀ, ਕਾਬੁਲ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ।
5. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਕਿਵੇਂ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਲਈ ਅਮਰ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੈ. ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਮਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
Bhai Gurdas Ji ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਦਿਆ, ਨਿਮਰਤਾ, ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਅਟੱਲ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ, ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਅਮਰ ਵਿਰਾਸਤ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੈ।
“ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸਦਾ ਚਾਨਣ ਰਹੇ!”
