ਇਹ ਆਰਟਿਕਲ Sukha Singh Mehtab Singh ਦੀਆਂ ਬਲਿਦਾਨ ਭਰੀਆਂ ਗਾਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ, ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਰਾਓਤ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਭਾਵੁਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਗਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: Sukha Singh Mehtab Singh
ਮੁਗਲ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਹਰਜ਼ਈ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹਾਲਤ ਮਿਲਿਆ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਧਰਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ ਆਦਰ-ਸਤਕਾਰ ਲੰਮੇਕਾਲ ਲਈ ਰੁਕ ਗਈ ਸੀ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਮਾਰ ਡੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ, ਨਿਆਂ-ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਕੋਠਰੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕਾਲੇ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਤੇ ਆਤਮ-ਛਾਂ ਨੂੰ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂ ਤੇ ਧਰਮ-ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਨਵੀਂ ਚਿੰਗਾਰੀ ਜਗਾਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ ਇਕ ਜੰਗ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੌਂਸਲੇ ਦਾ ਵੀ ਨਮੂਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ।
ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਾਤ
1740 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਨਦਾਰ ਜਨਤਾ ਮੋਗਲ ਰਾਜ ਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਹੇਠ ਜੀਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨਦਾਰੀਂ ਦੇ ਭਾਰਤਮਤੀ ਨੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਬੇਯਾਰਤ ਕਿੱਥੇ ਬੈਠਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਭੰਗਾਰੀਆਂ ਦੇ ਦਖ਼ਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਜੱਟ ਪਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਓਹਲੇ ਨੌਜਵਾਨ Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਆਪਸੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਜੇਰ-ਜਖਮ ਦੀ ਕੁਮਾਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ ਸ਼ਿਖ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੱਗਲ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬੇਅਦਬੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੇ ਲਹਿਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਕਬੂਲਣਾਮਾ ਲਿਖਵਾ ਦਿੱਤਾ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ
ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ (ਅਸਲ ਨਾਂ ਲਛਮਨ ਦੈਵ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਮਰੀ ਕੰਬੋਕੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੇਧਾਰਣ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੇਵਾ ਤੇ ਮਨਨ-ਧਿਆਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੂਜੇ ਪੱਖ ਤੇ, ਮਿਹਤਾਬ ਸਿੰਘ ਮਿਰਾਂ ਕੋਟ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਿਵਾਸੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕੀਕ ਗੁਰਮਤ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰਚੁਰਤਾ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ-ਭਾਵ, ਸੱਚ-ਸਾਹਸ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਪਿਆਰ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਵਣਾਇਆਂ ਪਿਆ। ਜੇਕਰਕਾਹਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਿਲ-ਖੋਲ ਕੇ ਦੇਖਾਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ
ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਸਲਾਲ ਖਾਨ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ, 1740 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਨਾਚ-ਗਾਉਂਦਿਆਂ ਨੱਚਣੀਆਂ ਪੁਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਵਾਈ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਬੇਅਦਬਹੁਤੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਚੋਖੀਆ ਉਪਦ੍ਰਬ ਧਾਰਮਿਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਤੇ ਸਨਮਾਨ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਵੇਲਾ ਸੀ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਰ ਸਿੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇਕ ਅਣਨਦ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖਬਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਸਾ-ਦਿਸਾ ਤੱਕ ਫੈਲੀ, ਜਿੱਥੇ ਬੜੇ-ਛੋਟੇ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਨਸਿਫ਼ ਲਈ ਉਠੇ।
ਯੋਜਨਾ ਤੇ ਤਿਆਰੀ
Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਬਚਾਅ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚਤੁਰਾਈ, ਗੁਪਤ ਤਬੈਆਦਾਰੀ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਾਖ਼ਲਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਹ ਨਕਸ਼ਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ, ਸਾਜੋ-ਸਾਮਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੰਤ੍ਰ ਅਤੇ ਅਟੱਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਭਲਾਈ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਦੇ, ਦਿਲ ਦੇ ਜਜਬੇ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਕਾਰਜ ਪਕੜਿਆ। ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਕੋਈ ਆਮ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜ਼ਿੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੁਚੀ ਸੇਵਾ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।
11 ਅਗਸਤ 1740 ਦੀ ਰਾਤ
ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਅਦਬੀਵਾਰੀਆਂ ‘ਚ ਰਮਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਇੱਕਗਿਆਨਤਾ ਨਾਲ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਚੁਪਕੇ ਨਾਲ ਅਧਿਕਾਰਵਾਨ ਕੀਤਾ। ਚੰਦਨੀ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆ
ਪਣੀ ਦਲੀਰ टीम ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਡਿਫੈਂਡਰਾਂ ਉਤੇ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਹਮਲਾ ਚਲਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਨੇ ਨਿਰਭਉਰੂਪ ਨਾਲ ਮੱਸਾ ਦਾ ਸਿਰ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਭੇਦ ਰਹੀ, ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਜਲਦੀ ਜਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ।
ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਹੀਦੀ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰ ਬਣਾਇਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਜਿਊਂਦੀ ਰਹੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੱਚ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿਤੀ। ਇਸ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦੀ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਸਿੱਖ ਜਥਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਉਜਾਲੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਜਾਕੇ ਜਬਰਦੋਸਤ ਜ਼ਮੀਨ ਮੁਕਤੀ ਹਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮੂਲ ਕੱਟਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾਇਆ।
ਸੁਰੱਖਿਆ ਚਤੁਰਾਈ
ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ, Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਦੂਜੀਆਂ ਫੌਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਤੁਰਾਈ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਉਨਾਂ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਟਾਰਚਾਂ ਨੂੰ ਡਿਗਾਉਂਣ ਲਈ ਸੂਤਰਬੰਧ ਸਕੂਟ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਕੈਂਪ-ਸਥਾਨ ਚੁਣਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਨਜਦੀਕੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਾਖੀ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਬੇਹਤਰੀਂ ਸੰਰਕਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ। ਇਹ ਚਤੁਰਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ-ਕਮਾਡੋ ਕਾਬਲੀਅਤ ਨੂੰ ਪਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਜਿਸਦੀ ਜੰਗ ਨਹੀ, ਬਲਕਿ ਸਿਆਣਪ ਭਰੀ ਦਿੱਲਾਏਂ ਵੀ ਬਣਾਇਆ।
ਬੁੱਢਾ ਜੋਹੜ ‘ਤੇ ਸਿਰ ਦਾ ਲਟਕਾਅ
ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਦਿਲੀ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਦੋਸ਼ਮਣ ਦਾ ਸਿਰ ਬੁੱਢਾ ਜੋਹੜ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਟਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿਰਫ ਇਕੱਤਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ‘ਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਯ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੁੱਢਾ ਜੋਹੜ ‘ਤੇ ਉਨੂ ਘੜਕੇ, ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਇਕ ਸਖਤ ਚਿੰਨ੍ਹਬੱਦੀ ਛੱਡੀ; ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਭੂਮੀ ‘ਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਚਿੰਨ੍ਹਬੱਦੀ ਹੈ।
ਮਗਲ ਸ਼ਾਸਨ ‘ਤੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੇ ਮਗਲ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਜੱਬਰੀ ਰਾਜ਼ਗੀ ਨੂੰ ਝਿੱਕਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਅਣਰੋਕੀ ਭਾਵਨਾ ਉਭਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਸਿੱਖ ਜਥਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਏਨੀਰਜੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਚਿਤ੍ਰ ਉਪਰੰਤ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹੌਂਸਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਬੁੱਢਾ ਜੋਹੜ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਛੋਟੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵੀ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਆਗੂਆਈ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਤੇ ਆਤਮ-ਉਪਹਾਸ ਲਈ ਖੜ੍ਹ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ
Sukha Singh Mehtab Singh ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਗੱਥਾ ਨੇ ਸਿਰਫ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ-ਤੱਤ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਉੱਚੀਆਂ ਲਕੜੀ ਦਿਖਾਈਆਂ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਤੇ ਬਲਿਦਾਨ-ਪਾਤ ਹੁਣ ਵੀ ਹੇਠਲੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਜਿੱਤੇ ਗਏ ਬੇਂਤਾਂ ਉਤੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਬਚੇ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਲ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਉਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਤੀਜਾ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼
ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸੋਚੀਏਗਾ, Sukha Singh Mehtab Singh ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਧਰਮ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕਗਿਆਨਤਾ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਮਤਦਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਵੀ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂ ਲਈ ਉਨਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਹਸ ਤੇ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਲੈ ਕੇ ਖੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
You May Also Like… Banda Singh Bahadur
ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)
1. Sukha Singh Mehtab Singh ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ?
ਉਨਾਂ ਨੇ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ (ਮੁਸਲਾਲ ਖਾਨ) ਦੀ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ।
2. ਉਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਿੱਥੇ ਕੀਤੀ?
ਉਨਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ।
3. ਬੁੱਢਾ ਜੋਹੜ ‘ਤੇ ਸਿਰ ਲਟਕਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਸੀ?
ਇਹ ਮਗਲ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸੁੱਚੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਲਈ ਸੀ ਕਿ ਨਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।
4. ਉਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਵਰਸੀ ਕਦੋਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਹਰ ਸਾਲ 11 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਵਰਸੀ ਗੰਭੀਰ ਸਮਾਗਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਯਾਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
5. ਸਾਡੀ ਆਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਉਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੀ ਸਬਕ ਹੈ?
ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਅਡਿੱਠ ਹੋਣਾ, ਧਰਮ-ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਸੇਵਾ-ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਅਡੋਲ ਨਿਸ਼ਚਯ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਅਸਲੀ ਆਗੂਆਈ ਹੈ।
